امروزه شاهد بسیاری از دعاوی از باب تصرف اموال به ویژه اموال غیرمنقول اشخاص هستیم و این امر چالشی بزرگ را بر سر راه اکثر آحاد مردم قرار داده است. بسیاری از این دعاوی با بی اطلاعی از قوانین و مقررات ویژه آن به شکست منجر شده و محکوم علیه به ناحق محکوم و متحمل زیان شدید و گاهاً جبران ناپذیر می شود.
از این رو مؤسسه حقوقی سخن آرا با تمسک به مشاوران زبده و برگزیده و بهترین وکلای پایه یک دادگستری در زمینه دعاوی کیفری چکیده ای از این دعاوی را در اختیار قرار داده و برای احقاق حق در کنار شما عزیزان قدم برمی دارد.
دعوی تصرف عدوانی
مفهوم دعوی عینی عبارت است از اینکه ماهیت حق مورد اجرا از حقوقی باشد که برای اشخاص نسبت به اعیان اموال حاصل می شود مانند حق ارتفاق، ق انتفاع و … نسبت به ملک غیر.
دعوی تصرف عدوانی، خلع ید و تخلیه ید دعاوی مرتبط به هم هستند که ابتدا به تبیین مورد اول (دعوی تصرف عدوانی) پرداخته و مقایسه ای کوچک با دو دعوی خلع ید و تخلیه ید خواهیم داشت.
در ادامه نکات لازم و مهم، شرایط و چگونگی طرح این دعوی، مراجع صالح و در پایان نحوه تنظیم دادخواست/شکوائیه را عنوان خواهیم نمود.
قانونگذار دعوی مالکیت را از دعوی تصرف تفکیک نموده بدین صورت که در این دعوی مالکیت خواهان به موجب رابطه منشا حق خود و عین موجود به دنبال اثبات مالکیت خویش است در صورتی که در دعوی تصرف که از آن با عنوان ید یاد می شود عبارت شده از سلطه و اقتدار مادی شخص که به صورت مستقیم بر مال خویش.
ماده 158 قانون آئین دادرسی مدنی در تعریف دعوی تصرف عدوانی اشعار می دارد؛ ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست نماید.
همانطور که از نص ماده پیداست قانونگذار به دنبال اثبات مالکیت خواهان نبوده و به صرف اثبات سبق تصرفات خواهان و لغو تصرفات خوانده در پی صدور حکم رفع تصرف برآمده است.
در واقع در دعوی تصرف عدوانی حقی که قبلاً در اختیار مالک بوده از وی سلب شده و دعوی مطروحه از باب اثبات در اختیار داشتن و تصرف شیء یا حق خواهان که در اینجا مال غیرمنقول است مورد نظر می باشد.
بنابراین تفاوتی در مشروع یا نامشروع بودن ید سابق (تصرفات خواهان) دیده نمی شود. در عوض اوصافی که مدنظر است، مستقر و مستمر بودن تملک سابق خواهان است که باید عرفاً به گونه ای محرز گردد که مبهم نباشد.
بنابراین تفاوت فاحش تصرف عدوانی با عبارت خلع ید (دعوای مالکیت به معنای اخص) آن است که در خلع ید به دنبال اثبات مالکیت و وجود یا عدم وجود حق هستیم و در تصرف عدوانی صرفاً به دنبال اثبات تصرفات قبلی خواهان برآمده ایم. مفهوم تخلیه ید نیز زمانی پدیدار می شود که عدم مالکیت خوانده بر ملک و در مقابل قانونی بودن ید خوانده بر آن مورد قبول طرفین است مانند زمانی که خواهان ادعا نماید ادامه ید خوانده بر ملک بر خلاف قرارداد یا قانون می باشد و باید از آن تخلیه گردد (مانند دعوی تخلیه ید از عین مستأجره).
لازم به ذکر است موضوعات تخلیه ید و خلع ید بصورت مفصل در مقالات جداگانه مختص به خودشان بررسی شده اند.
اوصاف و شرایطی که یاد شد منطبق با دعاوی عمومی حقوقی است. در صورت جمع شرایطی از جمله دارا بودن سوء نیت شخص متصرف (یعنی قصد اضرار به غیر)، محق شدن موارد ذکر شده در ماده 690 قانون مجازات اسلامی، قابلیت طرح شکایت را در محاکم کیفری به ما خواهد داد. در این راستا به علاوه بر رفع تصرف، متصرف به مجازات مقرر در ماده فوق الاشعار محکوم می گردد.
چه زمانی می توانیم دادخواست و یا شکوائیه خود را به مرجع صالح تقدیم نماییم؟
حال که با اوصاف و شرایط تصرفات آشنا شدیم، به بررسی مراجع صالح به رسیدگی و نحوه تقدیم دادخواست و یا شکوائیه بسته به شرایط تصرف خواهیم پرداخت.
طرح دعوی تصرف عدوانی در محاکم عمومی حقوقی:
ارکان طرح دعوی تصرف عدوانی در محاکم حقوقی:
1) سبق تصرفات خواهان
2) عدوانی بودن تصرفات
3) لحوق تصرفات خوانده
ابتدا در اقامه دعوی تصرف علاوه بر مرجع صالح، شیوه طرح دعوی و همچنین ذینفع دعوی باید مشخص شود.
الف) مرجع صالح به رسیدگی در مرحله بدوی با توجه به ماده 12 قانون آئین دادرسی مدنی در صلاحیت دادگاه محل مال غیرمنقول می باشد حتی اگر خوانده در آن حوزه مقیم نباشد.
ب) نحوه اقامه دعوی تصرف باید طبق فرم چاپی دادخواست با درنظر گرفتن مواد 96 به بعد قانون آئین دادرسی مدنی صورت پذیرد که در انتهای این مقاله به آن اشاره گردیده است.
ج) ذینفع نیز باید مشخص گردد، یعنی متصرف سابق/ خواهان دعوی تصرف عدوانی. این امر از آن رو قابل توجه و اهمیت است که ماده 170 و 171 قانون آئین دادرسی مدنی مکانیزمی را برای خادم، مستأجر، کارگر و … تدارک دیده و اجازه طرح دعوی را از جانب این افراد علیه مالک و یا حتی از جانب مالک در برابر خوانده را مقرر نموده است.
به بیانی شیواتر مستأجری که به موجب اجاره نامه، مالک منفعت ملکی گردیده با تصرف عدوانی موجر مواجه میگردد، از این رو می تواند با استناد به ماده 170 قانون فوق اقدام به طرح دعوی نماید و یا حتی موردی قابل تصور است که مستأجر در برابر شخص ثالثی اقامه دعوی تصرف عدوانی نموده باشد ولی از مدارک و اسناد مالک اصلی بهره گیرد. در هر دو صورت این امر با تجویز این ماده از جانب قانونگذار پذیرفته شده است.
نکته حائز اهمیتی که باید به آن اشاره نمود؛
چنانچه خواهان در ابتدای امر به طرح دعوی راجع به حق مالکیت خود بپردازد، مطابق ماده 163 قانون آئین دادرسی مدنی طرح مجدد دعوی وی در خصوص تصرف عدوانی قابل استماع نخواهد بود. در واقع خواهان این دعوی محدودیتی برای طرح دعوی راجع به تصرفات اسبق خود ندارد مگر آنکه قبلاً دعوی راجع به اصل مالکیت یا اصل حق ارتفاق و انتفاع خود مطرح و حکم قطعی صادر نشده باشد.
طرح دعوی تصرف عدوانی در محاکم کیفری:
در شکایت کیفری نیز طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامی که اشعار می دارد:
“هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل پیکنی، دیوارکشی، تغییر حدفاصل، امحای مرز، کرت بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل ها و مراتع ملی شده، کوهستان ها، باغ ها، قلمستان ها، منابع آب، چشمه سارها، انهار طبیعی و پارک های ملی، تأسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت های وابسته به دولت یا شهرداری ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذیحق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.
همانطور که پیداست تفاوتی آشکار بین شکایت در محاکم کیفری به عنوان تصرف عدوانی و طرح دعوی با همین خواسته در محاکم عمومی وجود دارد و آن اثبات مالکیت در محاکم کیفری برخلاف محاکم عمومی می باشد بدین معنی که استماع شکایت کیفری منوط به احراز مالکیت شاکی می باشد و شکایت مزبور از غیر از مالک قابلیت استماع ندارد. همانطور که قبلاً اشاره شد در اظهارات خواهان زمانی که موضوع خواسته تصرف عدوانی است به صرف اثبات ید سابق/ تصرف سابق خواهان برای صدور حکم دادگاه بدوی کفایت می نمود در صورتی که طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامی لزوم اثبات تعلق مال غیرمنقول از شرایط تحقق ماده و شکایت کیفری می باشد.
لذا به دلیل اهمیت فوق العاده این بحث پیشنهاد می شود چنانچه خواستار شکایت از این طریق هستید، مشاوران و وکلا پایه یک دادگستری متخصص در مؤسسه حقوقی سخن آرا در کنار شما هستند تا شما از آنان بهره جسته و به احقاق حق خود دست یابید.
نمونه دادخواست تصرف عدوانی:
خواهان: (مشخصات متصرف اسبق)
خوانده: (مشخصات متصرف فعلی)
خواسته: تقاضای رفع تصرف عدوانی مقوم به ———— ريال به انضمام کلیه خسارات قانونی و صدور دستور موقت
دلایل و منضمات: 1- تصویر سند مالکیت 2- معاینه و تحقیق محلی
شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان ——
با سلام
احتراماً به استحضار می رساند؛
به موجب سند مالکیت شماره —– پلاک ثبتی — فرعی از —- اصلی واقع در ——- متعلق به اینجانب می باشد. نظر به اینکه خوانده بدون اذن و اجازه اینجانب پلاک ثبتی مذکور را در تصرف غاصبانه خود گرفته و با وصف مراجعات مکرر از رفع تصرف عدوانی خود و تحویل آن به اینجانب امتناع می نماید فلذا با تقدیم این دادخواست مستنداً به مواد 308 و 311 قانون مدنی صدور حکم به رفع تصرف عدوانی و بدون مجوز خوانده به انضمام کلیه خسارات قانونی مورد استدعاست.
