واژه حضانت به معنی نگهداری و سرپرستی می باشد و بحث سلب حضانت زمانی پیش می آید که کسی که عهده دار حضانت از فرزند است، صلاحیت لازم را نداشته باشد یا صلاحیت خود را از دست بدهد و حضانت طفل توسط این اشخاص صدمات جسمی و روحی برای فرزند به همراه داشته باشد.
مطابق با ماده 1168 قانون مدنی، نگهداری اطفال، حق و تکلیف ابوین یعنی پدر و مادر است. بنابراین نگهداری از اطفال تنها یک حق نبوده بلکه تکلیف قانونی نیز می باشد که قانونگذار بر عهده پدر و مادر گذاشته است. در مواردی، قانونگذار با پیش بینی شرایطی، حق حضانت را از والدین سلب می نماید، زیرا اساساً مصلحت طفل و حفظ امنیت روحی و روانی او بر حق حضانت والدین مقدم است.
در قانون مواردی که حضانت از بین می رود مشخص شده است که در ادامه به بیان این موارد می پردازیم:
موارد سلب حضانت
اولین مورد
این که در خصوص از بین رفتن حق حضانت باید به آن اشاره کرده ماده 1170 قانون مدنی است که بیان می دارد: “اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا به دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود.” البته لازم به ذکر است جنون پدر نیز همانند جنون مادر حق حضانت را از بین میبرد.
مورد بعدی
در ماده 1174 قانون مدنی ذکر شده است. این ماده مقرر می دارد: “هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند. موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است:
- اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
- اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء.
- ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی.
- سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق
- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.”
لازم به ذکر است قانون گذار در ماده 1174 قانون مدنی به بیان مصادیق عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی پرداخته است و هر مورد دیگری که به تشخیص دادگاه خلاف مصلحت طفل باشد را نیز شامل می شود.
مورد سوم
در ماده 41 قانون حمایت خانواده ذکر شده است. طبق این ماده “هرگاه دادگاه تشخیص دهد توافقات راجع به ملاقات، حضانت، نگهداری و سایر امور مربوط به طفل بر خلاف مصلحت او است یا در صورتی که مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند و یا مانع ملاقات طفل تحت حضانت با اشخاص ذی حق شود، میتواند در خصوص اموری از قبیل واگذاری امر حضانت به دیگری یا تعیین شخص ناظر با پیش بینی حدود نظارت وی با رعایت مصلحت طفل تصمیم مقتضی اتخاذ کند.”
دادگاه صالح به رسیدگی به دعوی سلب حضانت:
رسیدگی به دعاوی حضانت و سلب حضانت در صلاحیت دادگاه خانواده است.
نمونه دادخواست سلب حضانت:
خواسته: صدور حکم مبنی بر سلب حضانت و سرپرستی
دلایل و منضمات: طلاق نامه، دادنامه شماره ……………. صادره از دادگاه …………. مبنی بر حضانت پدر، تقاضای ارجاع امر به پزشکی قانونی
ریاست محترم مجتمع قضایی خانواده
با سلام
احتراماً به استحضار عالی می رساند اینجانب در تاریخ ………….. با خوانده محترم ازدواج نموده ام و حاصل این ازدواج یک دختر به نام …………….. متولد ……………….. می باشد و به دلیل اختلافات فی مابین در تاریخ ……………. از یکدیگر جدا شده ایم. در حال حاضر به موجب دادنامه شماره ……………………………. صادر از دادگاه ……………. حضانت فرزند مشترک به زوج واگذار شده است و مدتی است که ایشان به مواد مخدر اعتیاد پیدا کرده است و سلامت جسمی و تربیت اخلاقی فرزند در معرض خطر می باشد که جهت اثبات ادعا تقاضای ارجاع امر به پزشکی قانونی و انجام آزمایشات تشخیصی مورد تقاضا می باشد.
لذا با عنایت به مطالب معروض و به استناد ماده 1173 قانون مدنی و ماده 45 قانون حمایت خانواده تقاضای صدور حکم مبنی بر سلب حضانت از پدر و واگذاری حضانت به اینجانب مورد استدعاست.
