یک شخص حقیقی یا حقوقی است که وکیل اقدام به انجام کارهای او می کند. اختلاف نظرهای میان وکلا و موکلین امکان دارد که زمینه ایجاد شدن کدورتی عمیق را میان آنها فراهم کند. سوال اینجاست که چگونه می توان به اختلاف نظرهای جزئی و یا عمیق موکلین و وکلا پایان داد؟ بسیاری از موکلین نگران حقوق خود هستند و بنابراین احتمال بروز رفتارهای هیجانی در آنها وجود دارد. حال مطابق قانون آیا موکلین از امتیازات و یا حقوقی برخوردار هستند که باید از آن آگاه شوند؟ سوال اخیر و موضوعات مهمی که مربوط به وکالت هستند را برایتان بررسی کرده و توضیحات مفصلی را ارائه می کنیم. دانستن موضوعات اخیر به شما کمک می کند تا بدانید که یک وکیل چگونه به احقاق حقوق شما کمک می کند.
از لحاظ قانونی موکل کیست؟
اصطلاح موکل کیست؟ را باید در کتب حقوقی جستجو کنیم تا به طور دقیق معنای آن را بیابیم. در کتاب الفای حقوق نوشته دکتر سید حسین صفایی و دکتر سید مهدی شهیدی آمده است که: موکل شخصی است که به دیگری وکالت می دهد. یعنی به او اذن در انجام دادن کاری می دهد و آن فرد را نایب خود می کند. این شخص ممکن است از میان اشخاص حقیقی یا حقوقی انتخاب شده باشد. بنابراین مطابق قانون، شخصی که می خواهد دیگری را وکیل خود کند باید اهلیت برای انجام کار مورد نظر داشته باشد. برای مثال اگر فردی بخواهد دیگری را وکیل در فروش خانه اش کند، باید اهلیت معامله را داشته باشد، یعنی عاقل، بالغ و رشید باشد.
نیابت یعنی چه؟
بهترین پاسخ این است که مجدداً از کتب دست اول حقوقی برای معنا نمودن واژگان این علم استفاده کنیم. در کتاب ترمینولوژی حقوق، واژه نیابت به معنای جانشینی و نمایندگی آمده است. به عبارتی دیگر، نیابت یعنی اینکه یک نفر از جانب شخص دیگر و به نمایندگی از او کاری را انجام دهد. برای مثال در وکالت، وکیل از طرف موکل اقدام به انجام کاری می کند و به نوعی نماینده یا نایب او محسوب می شود. در واقع مفهوم وکالت و نیابت در اینجا به هم نزدیک می شوند، زیرا وکیل با اذن موکل و به نمایندگی از او عمل می کند.
اصطلاحات مرتبط با موکل
کلمات دیگری نظیر: موکل فیه، موکل علیه و موکل عنه وجود دارند که آنها را نیز برایتان توضیح می دهیم:
- موکل فیه: به موضوع وکالت گفته می شود. برای مثال اگر کسی، فردی را برای فروش ماشینش وکیل کند، موکل فیه آن ماشین خواهد بود.
- موکل علیه: به طرفی گفته می شود که علیه او وکالت شده است. برای مثال در دعواهای حقوقی، اگر شخص الف، شخص ب را برای شکایت از ج وکیل کند، ج موکل علیه خواهد بود.
- موکل عنه: به شخصی گفته می شود که از طرف او وکالت داده شده است. همان شخصی که وکیل از طرف او کاری را انجام می دهد.
از لحاظ قراردادها موکل کیست و چگونه اختیارات خود را به وکیل می دهد؟
اگر از لحاظ تجاری بدانید که موکل کیست، می توانید در مورد تفویض اختیارات او تصمیم گیری کنید. به طور معمول موکلین در قالب یک قرارداد رسمی یا غیر رسمی اقدام به اعطای وکالت به شخص دیگری می کنند. این قرارداد می تواند کتبی یا شفاهی باشد. اما برای اعتبار بیشتر و در مواردی همچون دادگاه، وکالت نامه های رسمی و تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی، اعتبار بیشتری دارند. در این قرارداد موکل می تواند حدود اختیارات وکیل را مشخص کند. برای مثال او می تواند تنها اجازه پیگیری یک پرونده خاص را بدهد یا اختیارات بیشتری همچون صلح، سازش یا حتی واگذاری وکالت به شخص دیگری را نیز به او بدهد.
از لحاظ دادگاه موکل کیست و وکیل چگونه اختیارات او را انجام می دهد؟
سوال موکل کیست؟ از لحاظ دادگاه در قانون پاسخ داده شده است. در فرآیند دادرسی، موکل شخصی است که از وکیل خواسته تا در دادگاه از جانب او حاضر شده و اقدامات قانونی لازم را انجام دهد. وکیل ممکن است با ارائه وکالت نامه، در جلسات دادگاه شرکت کند، لوایح تهیه کرده و حتی در مواردی خاص، در غیاب موکل نیز تصمیماتی بگیرد. در اینجا اهمیت تعیین دقیق اختیارات وکیل در وکالت نامه مشخص می شود. چرا که در برخی موارد اگر وکیل بدون داشتن اختیارات لازم، اقدامی انجام دهد، ممکن است آن اقدام از نظر قانونی بی اثر باشد یا حتی به ضرر موکل تمام شود.
چگونه موکل فیه در اعتماد میان موکلین و وکلا موثر است؟
اولین سوال مهم موکل مربوط به احقاق حقوق او می شود. اگر یک موکل بداند که دقیقاً برای چه موضوعی به وکیل مراجعه کرده و این موضوع را شفاف بیان کند، احتمال کج فهمی و سوء تفاهم بسیار کاهش می یابد. از طرف دیگر، وکیل نیز باید با دقت به خواسته موکل توجه کرده و تنها در چارچوب اختیاراتی که به او داده شده عمل کند. در واقع موکل فیه یا همان موضوع وکالت، سنگ بنای اعتماد بین دو طرف است. هرچه این موضوع روشن تر و مستندتر باشد، رابطه حرفه ای بین موکل و وکیل نیز مستحکم تر خواهد بود.
اصلی‌ترین موضوعات قرارداد وکالت در پرونده های حقوقی
موکل در قرارداد های وکالت که مربوط به امور مدنی می شوند می تواند از حقوقی برخوردار باشد. برای مثال او می تواند مشخص کند که وکیل تنها در مورد یک پرونده مشخص حق وکالت دارد و یا اینکه اجازه صلح و سازش ندارد. در برخی موارد نیز موکل به وکیل اختیار کامل می دهد تا هر تصمیمی که صلاح می داند اتخاذ کند. موضوعاتی مانند اجازه حضور در دادگاه، مذاکره با طرف مقابل، دریافت وجه و حتی امضای توافق نامه، از جمله اختیاراتی هستند که می توانند به وکیل داده شوند یا از او سلب گردند.
اصلی‌ترین موضوعات قرارداد وکالت در پرونده های کیفری
موکل فیه در پرونده های کیفری کاملاً متفاوت از پرونده های حقوقی است. در اینجا ممکن است بحث دفاع از متهم، طرح شکایت، جمع آوری مستندات و… مطرح باشد. در این نوع قراردادها نیز می توان حدود اختیارات وکیل را به روشنی مشخص کرد. به عنوان مثال، موکل می تواند مشخص کند که وکیل تنها حق دفاع در دادگاه را دارد و اجازه مصالحه یا انصراف از شکایت را ندارد. همچنین ممکن است موکل بخواهد در تمام جلسات دادگاه شخصاً حضور داشته باشد و این موضوع را در قرارداد ذکر کند.