حقوق مصرف کننده یکی از مجموعه قوانین کشور است که مورد توجه بیشتر مردم قرار ندارد. در تمام کشورهای پیشرفته و جوامعی که دارای حقوق شهروندی مدون هستند، به خوبی از حقوق خریدار حمایت می کنند. حال سوال اینجاست که رعایت حقوق اخیر در حقوق شهروندی و تجاری ایران به چه صورت است؟ آیا کاربران اینترنتی نیز به خوبی از حقوق اخیر مطلع هستند و می دانند که چه امتیازاتی دارند؟ سوالات اخیر و موضوعات مهمی را در خصوص این موضوع برایتان بررسی خواهیم کرد. دانستن حقوق خریدار به شما کمک می کند تا بتوانید مشکلات میان خودتان و فروشندگان اینترنتی را به راحتی حل کنید. اگر فروشندگان، پاسخ سوال ها یا پیام های شما را ندادند به راحتی از طریق این حقوق می توانید اقدامات قضایی را انجام دهید.
حقوق مصرف کننده چیست؟
حقوق مصرف کننده شامل امتیازات خاص قانونگذار می شود. گسترش و پیشرفت جوامع باعث شده است که قوانین متفاوتی وضع شوند که کاملاً جدید بوده و رویکرد حمایتی دارند. ایجاد کردن مدنیت و حمایت از فرهنگ جامعه نیازمند داشتن قوانین متعددی است که بدون ضمانت اجرا کافی نیستند. یکی از قوانینی که موجب حمایت مادی و معنوی از فرهنگ جامعه می شود، قانون حمایت از مصرف کننده است. خریدار یا مصرف کننده در هر جامعه ای باید بداند که حقوق او توسط قانونگذار رعایت می شود. وجود مجموعه قانون های حمایتی جهت محافظت از عموم جامعه باعث خواهد شد که مشکلات زیادی به وجود نیاید. به طور مثال مشکلات امنیتی و ایجاد خسارت برای اموال عمومی به وجود نخواهند آمد.
حقوق مصرف کننده به جهت حمایت از خریدار وضع شده است. وجود حقوق اخیر باعث خواهد شد که مردم احساس آرامش فکری داشته باشند و بدانند که قانونی در حمایت از حقوق آنها وجود دارد. بندهای مهمی از قانون اخیر را برایتان توضیح می دهیم تا بدانید که مصرف کنندگان چه حقوقی دارند. شاید این سوال برایتان ایجاد شود و بپرسید که: قانون اخیر چه کاربرد اجتماعی دارد؟ اصلی ترین کاربرد اجتماعی قانون حمایت از مصرف کننده مربوط به رشد فرهنگ و تمدن یک جامعه می شود. تولید کنندگان یا ارائه کنندگان خدمات باید بدانند که نمی توانند هر نوع محصول یا خدمات بی‌ارزشی را تحمیل بر مصرف کننده نمایند. قانون اخیر بسیار جامع است و شامل هر نوع مصرف کننده ای می شود.
حقوق مصرف کننده چه نقشی در فضای مجازی دارد؟
حقوق مصرف کننده دقیقاً در تمام فروشگاه های فضای مجازی کاربرد دارد. همانگونه که خریداران در فضای حقیقی یا واقعی می توانند از حقوق اخیر برخوردار شوند، کاربران مجازی نیز چنین حقی را دارند. بنابراین هیچگونه تفاوتی میان مصرف کننده ی واقعی با خریدار اینترنتی وجود ندارد. به طور مثال زمانی که شخص الف یک خودرو را به طور حضوری از کمپانی ب خریداری می‌کند، با خرید مجازی آن هیچ تفاوتی نخواهد داشت. بنابراین همانگونه که کمپانی ب، حقوق شخص الف را در خرید حضوری رعایت می کند، باید در خرید مجازی نیز این حقوق را رعایت کند. نکته ویژه ای در خصوص خرید در فضای مجازی وجود دارد که قطعاً در فضای حقیقی قابل مشاهده نیست. این نکته مربوط به امکان تبلیغات گسترده از سوی فروشنده می شود. فروشنده می‌تواند هر نوع تبلیغی که برای فروش محصول لازم باشد را انجام دهد.
حقوق خریدار باعث می‌شود که فروشنده قواعدی را رعایت کند. این قواعد در بخش های مختلفی از جمله تبلیغات است. مثلاً فروشنده می تواند هر نوع تبلیغی را انجام دهد؛ اما او باید به گونه ای تبلیغات نماید که غیر واقعی نباشد. تبلیغات غیر واقعی یا دروغین قطعاً مسئولیت های کیفری و حقوقی برای فروشنده ایجاد خواهد کرد. در قسمت های بعدی نحوه استناد به قانون حمایت از مصرف کننده برای جبران خسارت را توضیح خواهیم داد. زمانی که حقوق خریدار توسط قانونگذار مورد حمایت قرار بگیرد، سایت ها و آنلاین شاپ ها نخواهند توانست که حقوق مصرف کنندگان را نادیده بگیرند. مثلاً سایت ها نمی توانند یک محصول اصل را تبلیغ کنند، ولی محصول قلابی را به دست مشتریان برسانند.
کدام رفتارها باعث نقض حقوق مصرف کننده می شوند؟
نقض حقوق مصرف کننده یک قاعده ی کلی است. حقوق، دنیای قواعد و قانون ها می باشد و باید در ابتدا این قواعد را بشناسید. به طور مثال زمانی که یک خسارت و زیان به وجود آید، دو طرف را باید بررسی نمایید و باید آنها را فوراً شناسایی کنید. اولین طرف، شخصی است که آسیبی را وارد کرده یا سبب ایجاد شدن یک آسیب می باشد. دومین طرف نیز شخصی بوده که نسبت به آسیب ناشی از فرد دیگر دچار خسارت شده است. هرگونه رفتاری که موجب ایجاد خسارت شود در مقابل حمایت قانونگذار خواهد بود. مثلاً یک فروشگاه اینستاگرامی را در نظر بگیرید که در تبلیغات خود می‌گوید محصولات اصل را به فروش می‌رساند. اگر فروشگاه اخیر اقدام به فروش محصولات غیر اصل نماید باید پاسخگو باشد و خسارات وارد شده به مصرف کنندگان را جبران نماید.
شاید این سوال برایتان مطرح شود و بپرسید که: جبران خسارت در حقوق مصرف کننده بر عهده کیست؟ قطعاً کسانی که از فروشگاه های مجازی اقدام به خرید لوازم مختلف نموده اند به خوبی می دانند که احتمال خسارت وجود دارد. این خسارت بر حسب مورد متفاوت است و می تواند شامل: نقص کالا یا هر نوع خسارت دیگری باشد. حال سوال اینجاست که در صورت خسارت دیدن خریدار یا همان مصرف کننده چه کسی پاسخگو است؟ ماده ۱۶ از قانون حمایت از مصرف کننده به طور صریح به موضوع اخیر پرداخته است. مسئولیت جبران خسارت بر عهده ی شخص حقیقی یا حقوقی اعم از دولتی یا خصوصی بوده که موجب ایجاد خسارت شده است. البته تشخیص موضوع اخیر کاملاً بر عهده مقام قضایی می باشد و حکم نهایی را او صادر می کند.
آیا حقوق مصرف کننده در قانون تجارت الکترونیک وجود دارد؟
حقوق خریدار یا همان مصرف کننده در قانون تجارت الکترونیک وجود دارد. حقوق مصرف کننده به اشکال مختلفی در قانون اخیر مورد حمایت قرار گرفته که مهمترین موارد آنها را برایتان ذکر می کنیم. مواد قانونی که مرتبط با حقوق خریدار هستند عبارتند از:
ماده 33 قانون تجارت الکترونیک: مطابق با ماده اخیر باید اطلاعات موثر و مهمی توسط فروشنده اعلام شوند که الزامی هستند. این اطلاعات که توسط فروشنده اعلام می شوند، حداقل مواردی هستند که باید وجود داشته باشند. بنابراین می‌توانید اطلاعات بیشتری را در مورد محصولات‌تان در اختیار خریداران قرار دهید. مهمترین اطلاعاتی که باید اعلام کنید شامل: مشخصات فنی، اطلاعات تولید کننده، نام تجاری، مدت زمان آماده سازی و ارسال می شود. هزینه هایی که بر عهده خریدار است نیز باید اعلام گردد.
برخی از حقوق مصرف کننده مطابق با قانون تجارت الکترونیک را ذکر کردیم. موضوعات مهمی در ماده 34 از قانون اخیر ذکر شده که دانستن آنها برای سایت های اینترنتی ضروری است. خریداران نیز با بررسی ماده اخیر می دانند که یک فروشنده مطابق با قانون چه اطلاعاتی را باید به آنها ارائه کند. ماده 34 از قانون تجارت الکترونیک شرایط فراهم نمودن برخی امکانات را برای خریداران ذکر کرده است. این شرایط عبارتند از:
- ارائه آدرس دقیق محل فروشگاه
- ارائه اطلاعات در خصوص هرگونه خدمات پشتیبانی و شرایط تعویض کالا
- ارائه اطلاعات راجع به فسخ یا انصراف از قرارداد
در صورت بروز تخلف و یا ارسال کالای معیوب باید چه کرد؟
حقوق مصرف کننده قطعاً به شما کمک می‌کند تا بتوانید خسارت خود را دریافت کنید. در صورتی که تخلف هر کدام از فروشگاه اینترنتی را مشاهده کردید باید آن را در سامانه ذیصلاح ثبت کنید. منظورمان از سامانه اخیر همان سامانه ی نماد اعتماد الکترونیکی است که قابلیت درج شکایت را دارد. خیالتان راحت باشد قطعاً با متخلفان برخورد می‌شود و در صورت عدم توجه به شکایات، پرونده قضایی برای فروشندگان تشکیل خواهد شد. مجدداً تاکید می کنیم که تمام نکاتی که در قسمت قبل گفتیم باید توسط فروشنده رعایت شوند تا مشکلی برای او ایجاد نگردد. شما کاربران اینترنتی می توانید هر کدام از مواردی که در قسمت قبل ذکر کردیم را در فروشگاه اینترنتی بررسی کنید. البته موضوع مهم‌تری نسبت به تخلف وجود دارد که مربوط به شکایات کیفری یا حقوقی می شود.
حقوق مصرف کننده به شما کاربران اینترنتی امکان مطرح کردن شکایات قضایی را می‌دهد. طرح نمودن هرگونه شکایات اعم از حقوقی یا کیفری نیازمند پشتوانه ی قانونی است. عدم پشتوانه قانونی باعث می شود که نتوانید شکایت خود را مطرح کرده و یا حقوق‌تان را مطالبه کنید. قانونگذار به جهت حمایت از مصرف کنندگان، حقوقی را برای آنها قائل شده تا بتوانند خسارات خود را مطالبه کنند. به طور مثال فرض کنید که یک کاربر اینترنتی از یک فروشگاه مجازی بازدید نموده و سپس اقدام به خرید لباس کرده است. لباس توسط فروشنده به درستی برای خریدار ارسال شد اما این لباس دارای یک عیب جدی بود. به نظر شما خوانندگان عزیز هرگونه عیب یک لباس دقیقاً در کدام قسمت آن است؟ عیب این لباس مربوط به آلوده بودن آن به یک بیماری خاص بود که باعث بیماری خریدار شد.
چگونه می توانیم شکایات کیفری یا حقوقی خود را مطرح کنیم؟
حقوق خریدار به طور واضح نحوه ی طرح شکایات را مطرح نکرده است. شما کاربران اینترنتی صرفاً می‌توانید حقوق و امتیازات خود را در قانون اخیر بیابید. پس از بررسی و یافتن حقوق خود به راحتی می‌توانید به پشتوانه ی آنها به مطالبه ی خسارت خود بپردازید. برای طرح کردن شکایت باید حتماً موارد قانونی را بررسی نمایید وگرنه شکایت شما رد خواهد شد. اگر به طور دقیق نمی توانید قوانینی که ذکر کردیم را بررسی نمایید باید از کمک یک وکیل استفاده کنید. وکیل به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید خسارت خود را مطالبه و سپس متهم را محکوم نمایید.
