جرایم اینترنتی یکی از جدیدترین جرایمی هستند که در فضای متفاوتی انجام می شوند. گستردگی و توسعه روزانه فضای مجازی باعث خواهد شد که کاربران اینترنتی بتوانند به طور آزادانه رفتارهای گوناگونی را انجام دهند. داشتن احساس آزادی فوق العاده بی نظیر است و قطعاً هیچ کسی متعرض آزادی انسان ها نخواهد شد. اما سوال اینجاست که حد و مرز این آزادی تا کجاست و آیا می توان از آن برای اذیت کردن دیگران استفاده کرد؟ جرم انگاری های متعددی برای برخی رفتارهای کاربران اینترنتی صورت گرفته که آنها را برایتان ذکر می کنیم. دانستن این رفتارهای مجرمانه و نکاتی که در خصوص آنها وجود دارند به شما خوانندگان عزیز کمک های زیادی خواهد کرد. پرونده های واقعی و موضوعات مهمی را برایتان ذکر می کنیم که دانستن آنها بر آگاهی‌های شما اضافه خواهد کرد.
جرایم اینترنتی چیست؟
جرایم اینترنتی، جرایمی هستند که در محیط سایبری انجام می شوند. شرایط محیطی و محل انجام جرم در این نوع از جرایم دارای موضوعیت بوده و آنها را برایتان شرح می دهیم. هر جرم در یک شرایط خاص و با ارکان قانونی آن محقق خواهد شد. جرایم سایبری نیز باید در شرایط و محیط خاص خود اتفاق بیفتند. پس از محقق شدن جرم باید ارکان قانونی آن توسط مقام رسیدگی کننده بررسی شود و نظر نهایی خود را اعلام کند. موضوعیت داشتن محیط جرم در این دسته از جرایم مربوط به محل انجام رفتار مجرمانه می شود. رفتار مجرمانه در این دسته از جرایم الزاماً باید در محیط سایبری یا از طریق رایانه انجام گیرد. مثال های زیادی برایتان ذکر می‌کنیم تا بتوانید به طور دقیق موضوع را درک کنید.
جرایم اینترنتی را باید در قوانین خاص آن بررسی کنیم. اولین قانونی که باید برایتان ذکر کنیم و توضیحات مفصلی در خصوص آن ارائه کنیم، قانون جرایم رایانه ای است. قانون جرایم رایانه ای در سال ۱۳۸۸ به تصویب رسید و در خصوص جرایم گوناگونی است که در فضای سایبری انجام می شود. وسایل مجرمانه در این دسته از جرایم به طور مخصوصی انتخاب می شوند و غالباً در اشکالی مانند: رایانه، اینترنت و ابزارهای هک هستند. اجازه دهید تا توضیحات مفصلی در قالب یک مثال برایتان ذکر کنیم تا این نوع جرایم را بهتر بشناسید. به طور مثال امکان دارد که یک فرد از طریق لپ تاپ شخصی خود اقدام به سرقت داده های تجاری یک شرکت بنماید. فرد اخیر هیچگونه حضور فیزیکی در ساختمان شرکت نداشته ولی جرم سرقت محقق شده است.
ارکان جرایم اینترنتی چیست؟
جرایم اینترنتی دقیقاً مانند جرایم عادی دارای ارکان قانونی هستند. ارکان قانونی جرایم سایبری هیچ تفاوتی با جرایم حدی یا تعزیری ندارد. بنابراین در جرایم سایبری نیز باید سه رکن قانونی موجود در جرم را بررسی نماییم تا سپس نظر نهایی را اعلام کنیم. البته بدیهی می باشد که نظر نهایی مخصوص مقام رسیدگی کننده است و او این ارکان را بررسی خواهد کرد. ارکان جرم را برایتان ذکر می‌کنیم تا به آنها آشنایی داشته باشید و بدانید که دادگاه چه مواردی را بررسی خواهد کرد. شاید این سوال در ذهن شما خوانندگان گرامی ایجاد شود و بپرسید که: کارکرد این ارکان چیست؟ اصلی ترین هدف از بررسی این ارکان مربوط به تشخیص جرم می شود. برای اینکه انتساب یک اتهام به اشخاص حقیقی یا حقوقی محرز شود باید ارکان قانونی جرم وجود داشته باشد.
ارکان جرایم اینترنتی شامل سه دسته می شود. هر کدام از این ارکان دارای توضیحات مفصلی هستند که بخشی از مهمترین موارد آنها را برایتان ذکر می کنیم. این ارکان از جرایم عبارتند از:
- رکن قانونی: رفتاری که اشخاص حقیقی و حقوقی انجام می‌دهند و نسبت به آنها یک اتهام مطرح شده است باید در قانون، جرم شناخته شده باشد. مثلاً هک نمودن وسایل شخصی جزو رفتارهای مجرمانه محسوب می شود. اما تبلیغات غیر واقعی یا حتی فریب دهنده اصلاً مجرمانه نیستند و صرفا تخلف می باشند.
- رکن مادی: رفتار مجرمانه باید توسط متهم انجام بگیرد که در حقیقت نتیجه ی انجام این رفتار همان عنوان مجرمانه قانونگذار است. مثلاً شخص الف باید عمل هک را با استفاده از کدهای مخصوصی انجام دهد تا بتواند به داده های اطلاعاتی دست یابد.
- رکن معنوی: تشخیص این رکن که همان انگیزه ارتکاب جرم می باشد بسیار سخت است و بر عهده مقام رسیدگی کننده قرار دارد.
کدام اشخاص می توانند جرایم اینترنتی را انجام دهند؟
مباشر جرایم اینترنتی کاملاً مشابه سایر جرایم است. بنابراین اشخاص حقیقی و حقوقی می توانند مرتکب جرایم رایانه ای و اینترنتی شوند. البته این نکته را باید توضیح دهیم تا هیچ گونه ابهامی در خصوص رفتارهای مجرمانه ایجاد نشود. قانونگذار از ماده ۱ تا ماده ۱۸ از قانون جرایم رایانه ای به جرم انگاری در مورد رفتارهای اشخاص حقیقی پرداخته است. از ماده ۱۹ تا ماده ۲۱ از قانون اخیر نیز مربوط به مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی می شود. بنابراین با خواندن ماده های اولیه از قانون جرایم رایانه ای اینگونه تصور نکنید که اشخاص حقوقی تحت پیگرد قضایی قرار نخواهند گرفت. اکثر مجرمینی که مرتکب این دسته از جرایم می شوند جزو اشخاص حقیقی هستند. بنابراین لازم است تا توضیحاتی در خصوص آنها ارائه کنیم.
جرایم اینترنتی ممکن است نسبت به هر شخصی اتفاق بیفتد. بنابراین تصور نکنید که این دسته از جرایم فقط برای کسانی محقق می‌شود که به طور روزمره از اینترنت استفاده می کنند. اجازه دهید از برخی پرونده های واقعی استفاده کنیم تا توضیحات کاملی را برایتان ارائه نماییم. شخص الف به عنوان دوست خانم ب می باشد که به مدت یک سال با یکدیگر آشنا شده بودند. شخص الف پس از مشاهده رفتارهای متفاوت و عجیب خانم ب، اقدام به هک تمام حساب های شبکه های مجازی او می کند. الف پس از بررسی نمودن صفحه چت های مختلف خانم ب، به این موضوع پی می‌برد که او روابط نامشروع متعددی دارد. شخص الف به خانم ب پیام می‌دهد و موضوع را به او می‌گوید؛ سپس تهدید می کند که باید با او نیز رابطه جنسی برقرار کند.
شکایت از جرایم اینترنتی را باید در کجا مطرح کنیم؟
شکایت از جرایم اینترنتی را باید در سامانه قضایی ثبت کنید. البته قبل از انجام هرگونه اقدامی در مورد ثبت شکایت باید مشورت و توصیه های لازم را از وکیل دریافت کنید. قطعاً بدون مشورت نمودن نمی‌توانید به تمام حقوق خود در دادگاه برسید. انتخاب عنوان درست برای شکایت نمودن، یک گام اساسی برای رسیدن به حقوق از دست رفته‌تان محسوب می شود. بنابراین اگر گام اول را به طور صحیح انتخاب نکنید قطعاً نمی توانید گام های بعدی را بردارید. مشورت گرفتن و انعقاد قرارداد وکالت می‌تواند به شما کمک کند تا هرچه سریع تر حقوق از دست رفته خود را به دست آورید. در نتیجه قبل از مراجعه به سامانه و دفتر خدمات قضایی باید با یک وکیل مشورت کنید تا عنوان صحیح را به شما بگوید.
شاید این سوال برایتان مطرح شود و بپرسید که: ماجرای شخص الف چه شد؟ اجازه دهید نوع جرایم اینترنتی که در پرونده اخیر محقق شدند را برایتان توضیح دهیم. البته در پرونده ی اخیر جرایم متعددی انجام شده اند که قطعاً موجب تشدید مجازات مرتکب را فراهم خواهند کرد. اولین جرمی که شخص الف انجام داده است، دسترسی غیر مجاز یا هک نمودن حساب های کاربری خانم ب می باشد. مجازات جرم اخیر مطابق با ماده یک از قانون جرایم رایانه ای تعیین خواهد شد. جرم بعدی که شخص الف مرتکب شده بود، ایجاد مزاحمت است. جرم اخیر مطابق با ماده ۶۴۱ از قانون مجازات اسلامی دارای حبس تعزیری درجه ۷ می باشد. شخص الف در صورت منتشر کردن اسرار خانم ب به مجازات ماده ۱۷ از قانون جرایم اینترنتی نیز محکوم می‌شد.
مهمترین رفتارهای مجرمانه که در محیط سایبری انجام می‌شوند
جرایم اینترنتی شامل عناوین مجرمانه ی متعددی می شوند. اولین و مهم ترین جرمی که توسط کاربران اینترنتی امکان انجام شدن را دارد، مزاحمت یا تعرض است. ایجاد مزاحمت از طریق شبکه های اینترنتی کاملاً امکان پذیر است و می تواند به اشکال مختلفی انجام شود. به طور مثال امکان دارد که یک آقا برای یک خانم، مزاحمت اینترنتی در قالب ارسال فیلم های مستهجن ایجاد نماید. البته برخی از پرونده های واقعی وجود داشتند که یک خانم برای یک آقا و خانواده ی او مزاحمت های اینترنتی را ایجاد کرده بود. جرم اخیر در دسته بندی جرایم منافی عفت و اخلاق تقسیم بندی می شود. جرایم دیگری وجود دارند که در دسته بندی جرایم اقتصادی قرار می‌گیرند.
امکان دارد که برخی از جرایم سایبری در حوزه موضوعات اقتصادی باشد. مثلاً یکی از عمده ترین جرایمی که در اینترنت رخ می دهد مربوط به کلاهبرداری می شود. پرونده های بسیار زیادی در خصوص کلاهبرداری های اینترنتی وجود دارند که البته همه آنها یک ویژگی مشترک دارند. این ویژگی مشترک مربوط به مالباختگان می شود که به سادگی تحت تاثیر راه های فریبکارانه ی مجرم اینترنتی قرار گرفته بودند. بنابراین تحت هیچ شرایطی اقدام به تصمیم گیری های فوری و هیجانی برای خرید اینترنتی ننماید. هرگونه انجام خرید اینترنتی باید با بررسی برخی نکات قانونی باشد که برایتان ذکر می کنیم. اولین نکته ای که باید بررسی کنید مربوط به نماد اعتماد الکترونیکی سایت می شود.
آیا کلاهبرداری اینترنتی در قانون جرم انگاری شده است؟
دو مورد از مهمترین جرایم اینترنتی مربوط به کلاهبرداری و سرقت می‌شود. قانونگذار در ماده ۱۲ و ۱۳ از قانون جرایم رایانه ای به عناوین مجرمانه ی کلاهبرداری و سرقت پرداخته است. عنوان مجرمانه ی دیگری که وجود دارد مربوط به جعل از طریق رایانه می شود. بیشترین رفتار مجرمانه ای که در حوزه جعل رایانه ای انجام می‌گیرد مربوط به تغییر داده ها یا علائم تجاری می شود. اشخاص حقوقی نیز می‌توانند در حوزه جرایم رایانه ای مرتکب عناوین مجرمانه شوند. قانونگذار از ماده ۱۹ تا ماده ۲۱ از قانون جرایم رایانه ای به مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در جرایم سایبری پرداخته است.
