سفته و چک جزو اسناد تجاری هستند که تجار از آنها استفاده می کنند. اسناد تجاری دارای دسته‌بندی‌های مختلفی هستند که بیشترین استفاده ی آنها برای امور تجارتی می باشد. اگرچه مفهوم صحیح اسناد تجاری در میان عرف کشورمان باب نشده است؛ اما مورد استفاده بیشتر مردم می باشد. مفهوم قانونی یک سند تجاری را مطابق با قانون تجارت برایتان توضیح می‌دهیم تا بتوانید به طور صحیح از آن استفاده کنید.
صدور چک تا قبل از ابلاغ قانون جدید برای بسیاری از کسب و کارها موجب ایجاد شدن دردسرهای زیادی می‌شد. اما پس از تصویب و ابلاغ قانون جدید صدور چک، مشکلات اقتصادی زیادی حل شده اند که همه آنها را برایتان توضیح خواهیم داد. سفته نیز یکی از اقسام اسناد تجاری کشور محسوب می شود که دارای انواع متنوعی است. نکات مختلف مربوط به سفته را نیز برایتان توضیح خواهیم داد.
سفته یا چک چیست؟
سفته یا چک را قانونگذار تعریف کرده است. ماده ۳۱۰ از قانون تجارت به طور صریح چک را تعریف نموده که برایتان ذکر خواهیم کرد. ماده اخیر برگرفته از قانون تجارت فرانسه می باشد و فرهنگ استفاده از آن به خوبی رعایت نمی شود. چک یک سند نوشته ای است که امضا کننده یا همان صادر کننده ی آن به پرداخت مبلغ مشخصی می پردازد.
دریافت کننده، مبلغ چک را از طریق یک بانک که در زبان قانونگذار به نام محال علیه نام دارد دریافت خواهد کرد. بدیهی است که برای مراجعه به بانک باید یک تاریخ معینی وجود داشته باشد که جزو ارکان این سند تجاری محسوب می شود. در قسمت های بعدی توضیحات مفصلی را در خصوص ارکان چک ارائه خواهیم کرد.
صدور سفته یا چک مشابه یکدیگر هستند. سفته در ماده ۳۰۷ از قانون تجارت به طور واضح تعریف شده است که آن را برایتان توضیح خواهیم داد. قانونگذار، سفته را در ماده اخیر به نام فته طلب نامگذاری کرده است. بنابراین اگر کلمه فته طلب را در قراردادها یا متون قانونی مشاهده کردید بدانید که منظور همان سفته است.
صدور سفته نیز شبیه صدور چک است که تفاوت های اندکی با یکدیگر دارند. البته قبل از توضیح دادن تعریف سفته باید یک نکته مهم تجاری را ذکر کنیم. این نکته تجاری مربوط به عرف یا فرهنگ استفاده از سفته یا چک می شود که هنوز به خوبی در کشورمان ایجاد نشده است. بنابراین شاید با تعریف نمودن سفته فکر کنید که هیچ تفاوتی با چک ندارد. سفته سندی است که صادر کننده متعهد می شود تا مبلغی را در یک تاریخ معین یا عندالمطالبه پرداخت کند.
سفته یا چک چه تفاوت های قانونی با یکدیگر دارند؟
سفته یا چک دارای تفاوت های زیادی با یکدیگر هستند. در ابتدا باید این نکته را ذکر کنیم که چک و سفته جزو اسناد تجاری محسوب می شوند و از این لحاظ کاملاً مشابه یکدیگر هستند. اما از لحاظ قانونی و تاثیرات تجارتی که هر کدام ایجاد می کنند قطعاً دارای تفاوت خواهند بود. توضیحات قانونی زیادی در خصوص هر کدام از این اسناد تجاری را برایتان ذکر می‌کنیم تا بتوانید تفاوت‌های آنها را درک کنید.
تمام تفاوت هایی که میان سفته و چک برایتان ذکر می کنیم بر اساس متن قانون تجارت هستند. در خصوص قانون جدید صدور چک نیز توضیحات مفصلی را در قسمت‌های بعدی برایتان ذکر خواهیم کرد. بنابراین توجه کنید که سامانه صدور چک به عنوان سامانه ذیصلاح برای صادر کردن هر نوع چک عادی می باشد.
سفته یا چک دارای مراحل صدور یکسانی نیستند. چک مطابق با قانون تجارت، یک سند تجاری عندالمطالبه یا حال محسوب می شود. تفسیر حال بودن چک بدین معناست که گیرنده می تواند به محض دریافت آن به بانک مراجعه و مبلغ را مطالبه کند. بنابراین اولین نکته ای که در مورد صدور چک باید بدانید این است که مبلغ چک باید در حساب صادر کننده وجود داشته باشد.
متاسفانه عرف تجاری ایران به گونه ای است که در زمان صدور چک، به میزان حساب صادر کننده توجهی نمی شود. عدم توجه به میزان حساب صادر کنندگان چک باعث خواهد شد که دعاوی تجاری متعددی در دادگاه به وجود آیند. قانون تجارت نیز دقیقاً به موضوع اخیر اشاره نموده و چک را صدور مبلغی می‌داند که فی الحال نزد بانک موجود است.
مراحل صدور سفته یا چک مطابق با قانون تجارت
سفته یا چک به راحتی قابل صدور هستند. سفته به طور کلی دارای دو نوع است؛ نوع اول را زمانی می‌توانید دریافت کنید که به طور حضوری به بانک مراجعه کنید. نوع دوم نیز مربوط به سفته های الکترونیکی می شود که توسط سایت ها یا اپلیکیشن های معتبر بانکی قابل دریافت هستند. سفته الزاماً باید توسط صادر کننده به امضا برسد که دقیقاً این امضا به منزله ی متعهد شدن او می باشد.
تعهد صادر کننده ی سفته می تواند در مقابل یک یا چند شخص معین یا در وجه حامل باشد. نکته دیگری که در مورد سفته وجود دارد مربوط به زمان پرداخت مبلغ آن می شود. سفته می تواند دارای یک تاریخ یا موعد مشخص برای پرداخت باشد و یا اینکه به صورت عندالمطالبه و بدون تاریخ صادر شود.
سامانه صدور چک یک مرجع رسمی برای صادر کردن این سند تجاری می باشد. در مورد این سامانه توضیحات مفصلی را در قسمت‌های بعدی ارائه خواهیم کرد. نکته دیگری که در مورد سفته باید بدانید این است که ارکان ماده ۳۰۸ قانون تجارت باید رعایت شوند. بدیهی است که بدون رعایت ارکان قانونی نمی توانید سفته را به عنوان یک سند تجاری بدانید. اولین شرط از ماده ۳۰۸ مربوط به نگارش مبلغ سفته به صورت حروفی می باشد. موضوع دیگری که باید در مورد سفته بدانید این است که بیشتر مقررات سند تجاری “برات” در خصوص سفته نیز جاری هستند. احتمالاً سوالات بسیار زیادی در خصوص نحوه پرداخت و تعهد صادر کننده سفته دارید. تمام سوالات احتمالی‌تان را برایتان توضیح خواهیم داد.
سفته یا چک دارای چه ضمانتی هستند؟
سفته یا چک می توانند دارای ضمانت‌های متعددی باشند. اولین مرحله از تضمین پرداخت در سفته مربوط به امضای صادر کننده ی آن می شود. بنابراین اولین نفر برای پرداخت مبلغ چک یا سفته دقیقاً همان صادر کننده این اسناد تجاری می باشد. اشخاص دیگری هستند که با وجود شرایطی می‌توانید در صورت عدم پرداخت صادر کننده به آنها مراجعه کنید.
اشخاصی که پشت سفته یا چک را امضا می کنند در حقیقت در حال تعهد دادن به گیرنده ی این اسناد تجاری هستند. امضا نمودن اسناد تجاری مطابق با قانون، به منزله تضمین نمودن آن است که توضیحات مفصلی دارد. مهمترین نکته ای که در مورد امضا کنندگان اسناد تجاری باید بدانید این است که آنها ضامن صادر کننده ی چک یا سفته محسوب می شوند.
سامانه صدور چک می تواند ضمانت بالایی برای پرداخت داشته باشد. تقسیم بندی جدیدی برای چک ها مطابق با قانون جدید ایجاد شده است که آنها را برایتان ذکر می کنیم. باید دقت کنید که اعتبار تجاری این چک ها تنها در صورتی غیرقابل خدشه است که به طور قانونی صادر شده باشند. نکته ای در خصوص اعتبار قانونی اسناد تجاری وجود دارد که برایتان ذکر خواهیم کرد. این نکته مربوط به استفاده از امتیازات خاص قانونی برای اسناد تجاری می شود.
قانونگذار به جهت حمایتی که از اقتصاد دارد، امتیازات و حقوق خاصی را برای اسناد تجاری قائل شده است. گیرنده ی اسناد تجاری تنها در صورتی می تواند از این امتیازات قانونی استفاده کند که این اسناد به طور رسمی ثبت شده باشند. بنابراین صدور چک بدون ثبت شدن در سامانه نمی تواند به منزله ی یک سند تجاری باشد.
انواع چک های تجاری و نحوه تضمین پرداخت آنها
سامانه صدور چک باید مورد توجه تمام کسب و کارها باشد. بنابراین هرگونه صدور و یا تغییر در گیرنده چک باید در سامانه اخیر ثبت شود. ماده یک از قانون جدید صدور چک به تقسیم بندی انواع چک های تضمین شده پرداخته است. این تقسیم بندی عبارت است از:
- چک عادی: این نوع چک مخصوص عموم اشخاص جامعه است و تضمین پرداخت آن نیز بر عهده صادر کننده می باشد.
- چک تایید شده: این چک برای عموم جامعه است؛ ولی با این تفاوت که بانک صادر کننده ی چک، میزان موجودی صادر کننده را تایید می کند.
- چک تضمین شده: این چک به درخواست عموم افراد جامعه توسط بانک صادر می شود که در حقیقت ضمانت پرداخت آن بر عهده بانک خواهد بود.
آخرین قسمت از انواع چک ها مربوط به چک مسافرتی می شود. چک اخیر یک نوع از چک های خاصی است که فقط برای بعضی از اشخاص جامعه کاربرد دارد. اشخاصی که معمولاً به مسافرت های خارجی می روند می توانند از چک های اخیر استفاده کنند. البته این نکته را باید ذکر کنیم که این نوع چک در کشورهایی قابل استفاده است که تفاهم نامه پولی و بانکی با کشورمان دارند.
به طور مثال شخص الف مبلغ دلخواهش را به بانک می دهد و یک چک مسافرتی می‌گیرد تا آن را در شهر اتریش دریافت کند. چک اخیر کاملاً تضمین شده است و آن را می توانید در شعب یا کارگزاری های همان بانک دریافت کنید. بدیهی است که شعب و کارگذاری های بانک های ایرانی همان شهری که می خواهید به آن مسافرت کنید را ذکر می کنیم.
نحوه صدور چک در سامانه های اختصاصی بانکی
سامانه صدور چک به عنوان اصلی‌ترین مرجع برای صادر نمودن تمام چک ها می باشد. بنابراین تمام اشخاصی که می خواهند چکی را برای هر شخصی صادر نمایند باید آن را در سامانه اخیر ثبت کنند. سامانه اخیر برای هر کدام از بانک ها به طور جداگانه طراحی شده است.
برای یافتن سامانه باید به همان بانکی مراجعه کنید که دسته چک خود را از آن دریافت نموده اید. بخش دیگری از صدور چک مربوط به گیرنده یا گیرندگان چک می شود. اگر چک را می خواهید برای یک شخص صادر کنید باید شخص گیرنده، گزینه تایید را در سامانه ثبت کند. این گزینه ی تایید را زمانی باید در سامانه ثبت کنید که یک کد برای شخص گیرنده ارسال شده باشد.
