الزام به تمکین زوجه

معنی تمکین

تمکین در لغت به معنای اطاعت کردن، قبول کردن و فرمان برداری می باشد. و در اصطلاح حقوقی به معنای پذیرش ریاست مرد بر خانواده و اطاعت زن از همسر در زندگی مشترک می باشد.

تمکین دارای دو نوع عام و خاص می باشد. تمکین عام به معنی پذیرش ریاست مرد بر خانواده است. ماده 1105 قانون مدنی بیان می دارد در روابط زوجین ریاست خانواده از خصائص شوهر است. ریاست به معنی تصمیم گیری در مسائل کلی خانواده از قبیل محل سکونت، تربیت فرزند و … می باشد. به عنوان مثال اگر زنی بدون دلیل موجه و اذن دادگاه منزل مشرک را ترک نماید و محل سکونت مجزایی اختیار کند تمکین عام را انجام نداده است.

منظور از تمکین خاص این است که زن مهیای تامین نیازهای غریزی متعارف و معقول همسر خود باشد و بدون عذر موچه از این امر اجتناب نکند.

در صورت عدم تمکین زن ناشزه محسوب می شود.

نکته حایز اهمیت این است که تامین منزل برای تمکین ضروری است تهیه امکانات و اسباب زندگی مشترک بر عهده مرد می باشد. بر طبق قانون زن مکلف به تهیه وسایل زندگی نیست و می توان هر زمان که بخواهد جهیزیه خود را استرداد نماید. لذا مرد قبل از درخواست تمکین باید مقدمات تمکین زن (تهیه مسکن و اثاث بیت) را فراهم نماید. منزل تهیه شده باید در شان زن باشد و برای این امر به شرایط خانوادگی، سطح تحصیلات، سطح رفاه در منزل پدری، شرایط شغلی و اجتماعی زن توجه می شود. در نهایت کارشناس مورد وثوق شرایط منزل را مورد بررسی قرار می دهد.

آثار عدم تمکین چیست؟

لازم به ذکر است حتی پس از صدور حکم الزام زوجه به تمکین نمی توان وی را مجبور به زندگی مشترک با همسر نمود. و فقط می توان از  آثاری که این حکم به همراه دارد استفاده نمود.

اولین اثری که حکم الزام به تمکین به همراه دارد این است که زن دیگر مستحق نفقه نمی باشد. ماده 1108 قانون مدنی مقرر می دارد که هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.

اثر دوم این است که مرد می تواند اجازه ازدواج مجدد را از دادگاه دریافت نماید. طبق بند 3 ماده 16 قانون حمایت خانواده مصوب 1353 مر د نمی تواند با داشتن زن همسر دوم اختیار کند مگر در موارد زیر: … 3. عدم تمکین زن از شوهر. 

اثر سوم در خصوص بندی از سند ازدواج است که مقرر می دارد: «ضمن عقد نکاح‌‌ زوجه شرط نمود هرگاه طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سو‌ء اخلاق و رفتاری نبوده زوج موظف است تا نصف دارایی موجود خود را‌ که در ایام زناشویی با او‌‌ به دست آورده یا معادل آن را طبق نظر دادگاه بلاعوض به زوجه منتقل نماید.» همان طور که در متن این بند بیان شد اگر زن از وظایف همسری خود تخلف نماید مشمول این بند نمی شود و نمی تواند از شرط تنصیف بهره ببرد.

شرایط تمکین

شرایطی وجود دارد که در صورت وجود زن ملزم به تمکین نمی باشد و دادگاه نمی تواند وی را اجبار نماید:

زن حق حبس داشته باشد:

طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده است از ایفا وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع نماید مشروط بر اینکه مهر او‌ حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود. این بند در خصوص زوجه ای مصداق دارد که باکره است.

عدم تهیه مسکن و اثاث بیت توسط  همسر:

طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی نفقه عبارت است ازهمه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، اثاث منزل، هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه مرض. از متن ماده مشخص است که از وظایف مرد تهیه مسکن است و اگر این مسکن تهیه نشود اجباری به انجام تمکین وجود ندارد چرا که تهیه مسکن از لوازم تمکین است.

ابتلای مرد به بیماری مقاربتی:

طبق ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی گردد زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع نماید و امتناع به علت مزبور مانع حق نفقه نخواهد بود. همان طور که در متن ماده بیان شده است در صورت ابتلای مرد به بیماری مقاربتی زن حق خواهد داشت که از تمکین خودداری نماید.

اختیار داشتن مسکن علیحده توسط دادگاه:

طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی اگر بودن زن با شوهر در یک‌ منزل متضمن خوف ضرر بدنی و یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می تواند مسکن علیحده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشت به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود. در این ماده در مواردی خاص که بیم ضرر مالی یا جانی و شرافتی برای زن وجود داشته باشد دادگاه نه تنها اختیار تهیه مسکن مجزا به زن داده است بلکه حکم بر الزام وی به تمکین نیز صادر نمی گردد.

مرجع صالح به رسیدگی

مرجع صالح به رسیدگی دعوای تمکین دادگاه خانواده محل سکونت زوجه می باشد. البته قبل از ارائه دادخواست در خصوص تمکین باید از طریق ارسال اظهارنامه از زوجه دعوت به تمکین صورت گیرد.

نمونه دادخواست الزام به تمکین

خواهان: مشخصات زوج

خوانده : مشخصات زوجه

خواسته: الزام به تمکین

دلایل: اظهارنامه، شناسنامه، سند ازدواج، استشهادیه در صورت لزوم

ریاست محترم دادگاه خانواده

با سلام

احتراماً به استحضار عالی می رساند: خوانده محترم به موجب عقدنامه …………. مورخ …………… تنظیمی در دفتر رسمی ازدواج شماره………………… به عقد دایم اینجانب درآمده و زندگی مشترک را آغاز نمودیم. از تاریخ ……………………… خوانده محترم منزل مشترک را ترک نموده است و علی رغم اینکه به موجب قانون و شرع ملزم به تمکین عام و خاص می باشد  و می باید در منزل تهیه شده توسط زوج سکنی نماید و علی رغم ارسال اظهارنامه شماره …………………………….. مورخ ……….. مبنی بر دعوت ایشان به تمکین، از این امر اجتناب نموده است.

علی هذا با عنایت به مطالب معروض و با توجه به مهیا بودن شرایط تمکین به نشانی ……………………. و به استناد مواد 1114 و 1102 قانون مدنی تقاضای صدور حکم مبنی بر الزام زوجه به تمکین عام و خاص مورد استدعاست.