تصرف عدوانی کیفری (شکایت و نحوه اثبات مالکیت)+مجازات آن چیست؟

تصرف عدوانی یکی از رایج‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین دعاوی حقوقی و کیفری در ایران است که سالانه تعداد زیادی از مردم با آن مواجه می‌شوند. بسیاری از افراد ناگهان متوجه می‌شوند که ملکی که متعلق به آن‌هاست، بدون اجازه‌شان توسط شخص دیگری اشغال یا تصرف شده است. در این شرایط، اولین سوالی که ذهن همه را مشغول می‌کند این است: چگونه می‌توان از طریق قانونی اقدام کرد؟ آیا می‌شود از متصرف شکایت کیفری کرد؟ مجازات او چیست؟

در این مقاله، قصد داریم به زبان ساده و قابل فهم برای عموم مردم، تمام آنچه باید درباره شکایت تصرف عدوانی کیفری، مراحل قانونی آن و مجازات‌های پیش‌بینی‌شده در قانون بدانید را بررسی کنیم. همچنین در پایان توضیح می‌دهیم چرا حضور یک وکیل متخصص در امور کیفری و ملکی می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت پرونده شما داشته باشد.

تصرف عدوانی کیفری یعنی چه؟

به زبان ساده، تصرف عدوانی زمانی اتفاق می‌افتد که شخصی بدون رضایت مالک قانونی، ملکی را تصرف کند یا مانع استفاده مالک از آن شود. این تصرف ممکن است با زور، تهدید یا حتی به‌صورت پنهانی انجام شود.

قانون‌گذار در ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) تصرف عدوانی را چنین تعریف کرده است:
«هرکس به وسیله صحنه‌سازی و بدون مجوز قانونی، اقدام به تصرف یا مزاحمت در اموال غیرمنقول متعلق به دیگری کند، مجرم شناخته می‌شود و با او برخورد کیفری خواهد شد.»

به عبارت دیگر، اگر شخصی خانه، زمین، مغازه، باغ یا هر ملک دیگری را که به شما تعلق دارد، تصرف کند یا مانع استفاده‌تان شود، شما می‌توانید از او شکایت کیفری تصرف عدوانی کنید.

دعوی تصرف عدوانی

مفهوم دعوی عینی عبارت است از اینکه ماهیت حق مورد اجرا از حقوقی باشد که برای اشخاص نسبت به اعیان اموال حاصل می شود مانند حق ارتفاق، ق انتفاع و … نسبت به ملک غیر.

تفاوت تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

بسیاری از مردم تصور می‌کنند تصرف عدوانی فقط یک نوع دارد، در حالی که این جرم می‌تواند حقوقی یا کیفری باشد:

تصرف عدوانی کیفری: زمانی مطرح می‌شود که شخص با علم و آگاهی از اینکه ملک متعلق به دیگری است، آن را تصرف کرده یا مانع استفاده مالک شود. در این حالت، علاوه بر بازپس‌گیری ملک، مجازات کیفری نیز در انتظار متصرف خواهد بود.

تصرف عدوانی حقوقی: مربوط به بازپس‌گیری ملک از طریق دادگاه حقوقی است و مجازات کیفری ندارد. در این حالت، دادگاه فقط حکم تخلیه ملک و تحویل آن به مالک را صادر می‌کند.

شرایط لازم برای شکایت تصرف عدوانی کیفری

برای اینکه شکایت تصرف عدوانی جنبه کیفری پیدا کند و دادسرا آن را بپذیرد، وجود شرایط زیر ضروری است:

1. مالکیت قانونی شاکی: شما باید با سند رسمی یا مدارک معتبر ثابت کنید که مالک قانونی ملک هستید.
2. تصرف بدون رضایت: باید مشخص شود که فرد متصرف بدون اجازه شما وارد ملک شده یا آن را تصرف کرده است.
3. عمد و آگاهی متصرف: متصرف باید بداند که ملک متعلق به دیگری است و با این حال اقدام به تصرف کند.
4. اموال غیرمنقول: تصرف عدوانی کیفری فقط در مورد اموال غیرمنقول مثل زمین، خانه یا مغازه قابل پیگیری است.

مدارک لازم برای شکایت تصرف عدوانی

برای تنظیم شکایت کیفری تصرف عدوانی کیفری، ارائه مدارک کامل بسیار اهمیت دارد. مهم‌ترین مدارک شامل موارد زیر می‌شود:

• سند رسمی یا قولنامه معتبر که مالکیت شما را اثبات کند
• عکس و فیلم از تصرف ملک
• اظهارات شهود یا همسایگان که وقوع تصرف را دیده‌اند
• صورتجلسه کلانتری یا گزارش مأموران انتظامی (در صورت مراجعه)

داشتن مدارک کامل روند پرونده را بسیار سریع‌تر می‌کند و شانس صدور حکم به نفع شما را بالا می‌برد.

مراحل شکایت تصرف عدوانی کیفری

۱. تنظیم شکواییه

اولین قدم برای شروع شکایت، تنظیم شکواییه و ارائه آن به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. در این شکواییه باید مشخصات طرفین، مشخصات ملک، نحوه تصرف و مدارک مالکیت قید شود.

۲. ارجاع پرونده به دادسرا

پس از ثبت شکایت، پرونده به دادسرای محل وقوع ملک ارجاع می‌شود. در این مرحله، بازپرس تحقیقات خود را آغاز کرده و ممکن است طرفین را برای ارائه توضیحات احضار کند.

۳. بررسی مدارک و بازدید از ملک

در صورت نیاز، بازپرس یا کارشناس رسمی دادگستری از ملک بازدید می‌کند تا موضوع تصرف و جزئیات آن بررسی شود.

۴. صدور کیفرخواست و ارجاع به دادگاه

اگر بازپرس وقوع جرم را احراز کند، کیفرخواست صادر شده و پرونده به دادگاه کیفری ارسال می‌شود. قاضی پس از برگزاری جلسات دادرسی، حکم نهایی را صادر خواهد کرد.

مجازات تصرف عدوانی کیفری

بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، هرکس بدون مجوز قانونی اقدام به تصرف عدوانی کند، علاوه بر رفع تصرف و بازگرداندن ملک به مالک، به مجازات زیر محکوم می‌شود:

• حبس از یک ماه تا یک سال
• رفع تصرف و تحویل ملک به صاحب آن
• جبران خسارت (در صورت وارد شدن ضرر مالی به مالک)

در صورتی که متصرف در حین تصرف از زور، تهدید یا اعمال خشونت استفاده کرده باشد، دادگاه می‌تواند مجازات را تشدید کند.

چه زمانی می توانیم دادخواست و یا شکوائیه خود را به مرجع صالح تقدیم نماییم؟

حال که با اوصاف و شرایط تصرفات آشنا شدیم، به بررسی مراجع صالح به رسیدگی و نحوه تقدیم دادخواست و یا شکوائیه بسته به شرایط تصرف خواهیم پرداخت.

طرح دعوی تصرف عدوانی در محاکم عمومی حقوقی:

ارکان طرح دعوی تصرف عدوانی در محاکم حقوقی:

1) سبق تصرفات خواهان

          2) عدوانی بودن تصرفات

          3) لحوق تصرفات خوانده

ابتدا در اقامه دعوی تصرف علاوه بر مرجع صالح، شیوه طرح دعوی و همچنین ذینفع دعوی باید مشخص شود.

الف) مرجع صالح به رسیدگی در مرحله بدوی با توجه به ماده 12 قانون آئین دادرسی مدنی در صلاحیت دادگاه محل مال غیرمنقول می باشد حتی اگر خوانده در آن حوزه مقیم نباشد.

ب) نحوه اقامه دعوی تصرف باید طبق فرم چاپی دادخواست با درنظر گرفتن مواد 96 به بعد قانون آئین دادرسی مدنی صورت پذیرد که در انتهای این مقاله به آن اشاره گردیده است.

ج) ذینفع نیز باید مشخص گردد، یعنی متصرف سابق/ خواهان دعوی تصرف عدوانی. این امر از آن رو قابل توجه و اهمیت است که ماده 170 و 171 قانون آئین دادرسی مدنی مکانیزمی را برای خادم، مستأجر، کارگر و … تدارک دیده و اجازه طرح دعوی را از جانب این افراد علیه مالک و یا حتی از جانب مالک در برابر خوانده را مقرر نموده است.

به بیانی شیواتر مستأجری که به موجب اجاره نامه، مالک منفعت ملکی گردیده با تصرف عدوانی موجر مواجه می­گردد، از این رو می تواند با استناد به ماده 170 قانون فوق اقدام به طرح دعوی نماید و یا حتی موردی قابل تصور است که مستأجر در برابر شخص ثالثی اقامه دعوی تصرف عدوانی نموده باشد ولی از مدارک و اسناد مالک اصلی بهره گیرد. در هر دو صورت این امر با تجویز این ماده از جانب قانونگذار پذیرفته شده است.

نکته حائز اهمیتی که باید به آن اشاره نمود؛

چنانچه خواهان در ابتدای امر به طرح دعوی راجع به حق مالکیت خود بپردازد، مطابق ماده 163 قانون آئین دادرسی مدنی طرح مجدد دعوی وی در خصوص تصرف عدوانی قابل استماع نخواهد بود. در واقع خواهان این دعوی محدودیتی برای طرح دعوی راجع به تصرفات اسبق خود ندارد مگر آنکه قبلاً دعوی راجع به اصل مالکیت یا اصل حق ارتفاق و انتفاع خود مطرح و حکم قطعی صادر نشده باشد.

طرح دعوی تصرف عدوانی در محاکم کیفری

در شکایت کیفری نیز طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامی که اشعار می دارد:

“هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل پی­کنی، دیوارکشی، تغییر حدفاصل، امحای مرز، کرت بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل ها و مراتع ملی شده، کوهستان ها، باغ ها، قلمستان ها، منابع آب، چشمه سارها، انهار طبیعی و پارک های ملی، تأسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت های وابسته به دولت یا شهرداری ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذیحق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.که در این موارد می تواند از وکیل امور اراضی حرفه ایی کمک بگیرید

همانطور که پیداست تفاوتی آشکار بین شکایت در محاکم کیفری به عنوان تصرف عدوانی و طرح دعوی با همین خواسته در محاکم عمومی وجود دارد و آن اثبات مالکیت در محاکم کیفری برخلاف محاکم عمومی می باشد بدین معنی که استماع شکایت کیفری منوط به احراز مالکیت شاکی می باشد و شکایت مزبور از غیر از مالک قابلیت استماع ندارد. همانطور که قبلاً اشاره شد در اظهارات خواهان زمانی که موضوع خواسته تصرف عدوانی است به صرف اثبات ید سابق/ تصرف سابق خواهان برای صدور حکم دادگاه بدوی کفایت می نمود در صورتی که طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامی لزوم اثبات تعلق مال غیرمنقول از شرایط تحقق ماده و شکایت کیفری می باشد.

لذا به دلیل اهمیت فوق العاده این بحث پیشنهاد می شود چنانچه خواستار شکایت از این طریق هستید، مشاوران و وکلا پایه یک دادگستری متخصص در مؤسسه حقوقی سخن آرا در کنار شما هستند تا شما از آنان بهره جسته و به احقاق حق خود دست یابید.

اختلاف در مالکیت در تصرف عدوانی

یکی از مسائل مهم در پرونده‌های تصرف عدوانی، وجود اختلاف در مالکیت ملک است. گاهی اوقات دو یا چند نفر مدعی مالکیت یک ملک هستند و همین موضوع باعث پیچیده‌تر شدن روند رسیدگی می‌شود. برای مثال، ممکن است یک نفر با قولنامه دستی و دیگری با سند رسمی ادعای مالکیت کنند.

در چنین شرایطی، دادگاه ابتدا باید تکلیف مالکیت را روشن کند، زیرا تا زمانی که مالک واقعی مشخص نشود، امکان صدور حکم قطعی درباره تصرف وجود ندارد. اگر اختلاف مالکیت جدی باشد، ممکن است پرونده به دادگاه حقوقی ارجاع داده شود تا پس از تعیین مالک واقعی، شکایت کیفری تصرف عدوانی پیگیری شود.

به همین دلیل، در پرونده‌هایی که اختلاف مالکیت وجود دارد، حضور وکیل ملکی اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند تا با ارائه اسناد و دفاعیات قوی، مالکیت شما را ثابت کرده و مانع از تضییع حقوقتان شود

اثبات مالکیت در تصرف عدوانی کیفری

برای موفقیت در شکایت تصرف عدوانی کیفری، مهم‌ترین نکته اثبات مالکیت قانونی شاکی است. بدون ارائه مدارک معتبر، دادگاه نمی‌تواند تشخیص دهد که ملک واقعاً متعلق به شماست.

راه‌های اصلی اثبات مالکیت عبارتند از:

• سند رسمی ملک: معتبرترین مدرک مالکیت در ایران که در اداره ثبت اسناد و املاک صادر می‌شود.
• قولنامه یا مبایعه‌نامه معتبر: در صورتی که به امضای طرفین و شهود رسیده و دارای تاریخ و مشخصات دقیق ملک باشد.
• قبض یا رسید پرداخت وجه معامله: که نشان می‌دهد شما در ازای مبلغ مشخصی، ملک را خریداری کرده‌اید.
• گواهی انحصار وراثت و تقسیم‌نامه: در مواردی که مالکیت از طریق ارث منتقل شده باشد.
• شهادت شهود و همسایگان: برای اثبات سابقه تصرف و مالکیت شما بر ملک.

هرچه مدارک شما مستدل‌تر و کامل‌تر باشد، روند اثبات مالکیت سریع‌تر انجام می‌شود و دادگاه راحت‌تر می‌تواند حکم به نفع شما صادر کند.

نمونه دادخواست تصرف عدوانی

خواهان: (مشخصات متصرف اسبق)

خوانده: (مشخصات متصرف فعلی)

خواسته: تقاضای رفع تصرف عدوانی مقوم به ———— ريال به انضمام کلیه خسارات قانونی و صدور دستور موقت

دلایل و منضمات: 1- تصویر سند مالکیت    2- معاینه و تحقیق محلی    

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان ——

با سلام

احتراماً به استحضار می رساند؛

به موجب سند مالکیت شماره —– پلاک ثبتی — فرعی از —- اصلی واقع در ——- متعلق به اینجانب می باشد. نظر به اینکه خوانده بدون اذن و اجازه اینجانب پلاک ثبتی مذکور را در تصرف غاصبانه خود گرفته و با وصف مراجعات مکرر از رفع تصرف عدوانی خود و تحویل آن به اینجانب امتناع می نماید فلذا با تقدیم این دادخواست مستنداً به مواد 308 و 311 قانون مدنی صدور حکم به رفع تصرف عدوانی و بدون مجوز خوانده به انضمام کلیه خسارات قانونی مورد استدعاست.

اگر در حال حاضر در تهران یا کرج زندگی می‌کنید و با پرونده‌های تصرف عدوانی کیفری روبه‌رو شده‌اید، وقت را تلف نکنید! ما در هر دو شهر، تیمی از وکلای کیفری حرفه‌ای و باتجربه در کرج داریم که از لحظه‌ی اول تا پایان پرونده، کنار شما هستند. همین حالا برای دریافت مشاوره تخصصی و پیگیری فوری پرونده‌تان با ما تماس بگیرید تا گام‌به‌گام مسیر قانونی را با اطمینان طی کنید.