شکایت فروش مال غیر و مجازات آن⚖️(اثبات مالکیت و مدارک لازم و مهلت شکایت)

آیا تا به حال شنیده‌اید که شخصی ملکی را که متعلق به او نیست فروخته و صاحب اصلی مال با یک دعوای حقوقی سنگین مواجه شده باشد؟ این اتفاق در قانون ایران «فروش مال غیر» نام دارد و یکی از مهم‌ترین جرایم مالی و کیفری به شمار می‌رود. این جرم نه‌تنها باعث از بین رفتن مال افراد می‌شود، بلکه اعتماد اجتماعی را هم از بین می‌برد و مجازات‌های سنگینی در پی دارد.

در این مقاله از بنیاد حقوقی سخن آرا قصد داریم به زبان ساده و گام‌به‌گام همه چیز را درباره فروش مال غیر برای شما توضیح دهیم: از تعریف دقیق و شرایط وقوع جرم گرفته تا نحوه شکایت کیفری، مدارک لازم، اثبات در دادگاه، مرور زمان و مجازات آن. اگر شما هم قربانی چنین پرونده‌ای شده‌اید یا می‌خواهید از بروز آن جلوگیری کنید، این مقاله کامل‌ترین راهنمای شماست.

فروش مال غیر چیست؟

فروش مال غیر به‌طور ساده یعنی: «فروختن یا انتقال دادن مالی که متعلق به خود فرد نیست، بدون اجازه یا رضایت مالک اصلی.»

به‌عنوان مثال، فرض کنید ملکی به نام شما ثبت شده اما شخص دیگری بدون اجازه‌تان آن را به شخص ثالثی می‌فروشد. در این حالت، او مرتکب جرم فروش مال غیر شده است.

🔎 قانون‌گذار ایران این رفتار را بسیار جدی می‌داند و آن را یکی از مصادیق کلاهبرداری و جرایم کیفری معرفی کرده است. حتی اگر خریدار از موضوع بی‌اطلاع باشد، فروشنده همچنان مسئولیت کیفری دارد.

شرایط تحقق جرم فروش مال غیر

برای اینکه بتوان گفت شخصی مرتکب فروش مال غیر شده، شرایط زیر باید هم‌زمان وجود داشته باشند:

انتقال واقعی اتفاق افتاده باشد: فقط وعده فروش کافی نیست، باید معامله انجام شده باشد.

مال متعلق به دیگری باشد: فروشنده باید بداند که مالک مال نیست.

فروش بدون اجازه صورت گیرد: اگر مالک به او وکالت رسمی داده باشد، جرم محسوب نمی‌شود.

قصد ضرر رساندن وجود داشته باشد: فروشنده باید با علم و آگاهی این کار را انجام داده باشد.

تفاوت فروش مال غیر و کلاهبرداری

بسیاری از مردم تصور می‌کنند فروش مال غیر همان کلاهبرداری است، در حالی که این دو جرم تفاوت‌های مهمی دارند:

به طور خلاصه، فروش مال غیر یکی از مصادیق خاص کلاهبرداری محسوب می‌شود اما تمرکز آن بر انتقال غیرقانونی مال دیگران است.که برای حل مشکل خود می توانید هم از وکیل متخصص کلاهبرداری راهنمایی های لازم را دریافت کنید

مراحل شکایت از فروش مال غیر (گام‌به‌گام)

اگر شما قربانی این جرم شده‌اید، بهتر است هرچه سریع‌تر اقدام قانونی انجام دهید. مراحل شکایت به‌صورت زیر است:

۱. مراجعه به دادسرا

ابتدا باید به دادسرای محل وقوع جرم مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کنید.

۲. تنظیم شکواییه

در شکواییه باید اطلاعاتی مانند مشخصات فروشنده، مشخصات مال، نحوه فروش و ادله خود را بیان کنید.

۳. ارائه مدارک و مستندات

برای موفقیت در پرونده، مدارک مالکیت، قراردادها، پیام‌ها، مکاتبات و سایر شواهد را به دادسرا تحویل دهید.

۴. انجام تحقیقات مقدماتی

دادسرا پس از بررسی شکایت، تحقیقات اولیه را آغاز می‌کند و از فروشنده برای ارائه توضیحات دعوت خواهد کرد.

۵. ارجاع به دادگاه و صدور حکم

در صورت اثبات جرم، پرونده به دادگاه کیفری ارسال می‌شود و قاضی حکم نهایی را صادر می‌کند.

مدارک لازم برای شکایت از فروش مال غیر

مدارک زیر برای ثبت شکایت ضروری هستند:

• سند رسمی یا مدارک مالکیت
• قول‌نامه یا مبایعه‌نامه
• شهادت شهود در صورت وجود
• مکاتبات یا پیام‌های مرتبط با فروش
• فیش‌های واریز وجه یا اسناد مالی

مهلت شکایت از فروش مال غیر

در قانون ایران، شکایت کیفری از جرم فروش مال غیر معمولاً مشمول مرور زمان نمی‌شود، به‌ویژه اگر جرم هنوز در حال وقوع باشد یا آثار آن ادامه داشته باشد.

اما هرچه زودتر اقدام کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت؛ زیرا با گذشت زمان ممکن است جمع‌آوری مدارک و شواهد سخت‌تر شود و اثبات جرم پیچیده‌تر گردد.

مرور زمان فروش مال غیر

«مرور زمان» در حقوق کیفری به معنی مهلتی است که پس از آن دیگر امکان تعقیب کیفری وجود ندارد. در مورد فروش مال غیر، قانون‌گذار نگاه سخت‌گیرانه‌ای دارد.

🔎 طبق ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی، جرایم شدید مالی مانند فروش مال غیر معمولاً مشمول مرور زمان نمی‌شوند یا مدت آن بسیار طولانی است. اما چند نکته بسیار مهم وجود دارد:

1. اگر پس از ۷ سال از تاریخ وقوع جرم شکایتی مطرح نشود، ممکن است تعقیب کیفری از نظر قانونی با دشواری روبه‌رو شود.
2. اگر متهم در این مدت فراری باشد یا مخفی شود، مرور زمان متوقف شده و از زمان کشف جرم یا دستگیری مجدداً آغاز می‌شود.
3. اگر جرم در قالب سند رسمی یا معامله قانونی جعلی صورت گرفته باشد، مرور زمان معمولاً از زمان اطلاع مالک از وقوع جرم محاسبه می‌شود.

📌 بنابراین بهتر است به محض اطلاع از فروش مال خود، سریعاً شکایت کیفری را مطرح کنید تا هیچ مانعی برای پیگیری قانونی وجود نداشته باشد.

فروش مال غیر چگونه اثبات می‌شود؟

برای اثبات جرم فروش مال غیر، باید سه نکته کلیدی را ثابت کنید:

1. مالکیت شما بر مال: نشان دهید که مالک واقعی بوده‌اید.
2. فروش یا انتقال توسط شخص دیگر: ثابت شود که شخص بدون اجازه شما مال را فروخته است.
3. سوءنیت فروشنده: فروشنده آگاهانه و عامدانه این کار را انجام داده باشد.

مدارک لازم برای اثبات فروش مال غیر

مدارک زیر نقش مهمی در اثبات جرم دارند:

• سند مالکیت یا اسناد خرید و فروش
• شهادت شهود
• مکاتبات، پیام‌ها و ایمیل‌ها
• اقرار یا اعتراف فروشنده
• مدارک پرداخت وجه یا انتقال پول

اثبات مالکیت در فروش مال غیر

برای اثبات مالکیت، شما می‌توانید از اسناد، مدارک و دلایل مختلفی استفاده کنید. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

۱. سند رسمی مالکیت

مهم‌ترین و قوی‌ترین دلیل برای اثبات مالکیت، سند رسمی صادره از اداره ثبت اسناد و املاک است. اگر ملک، زمین، آپارتمان یا خودرو به نام شما در دفاتر رسمی ثبت شده باشد، همین سند برای اثبات مالکیت کافی است و دادگاه به آن استناد می‌کند.

📁 نکته: در صورت ارائه سند رسمی، بار اثبات بر عهده‌ی متهم قرار می‌گیرد تا نشان دهد چرا بدون اجازه شما اقدام به فروش کرده است.

۲. قول‌نامه یا مبایعه‌نامه معتبر

اگر هنوز سند رسمی به نام شما منتقل نشده اما قراردادی عادی (قولنامه یا مبایعه‌نامه) دارید که مالکیت شما را ثابت می‌کند، این سند نیز در کنار سایر مدارک قابل استناد است. البته در این حالت بهتر است که قرارداد دارای امضا، اثر انگشت و مشخصات کامل طرفین باشد.

۳. گواهی انحصار وراثت (در اموال موروثی)

اگر مال مورد نظر از طریق ارث به شما رسیده باشد، گواهی انحصار وراثت و گواهی حصر وراثت بهترین مدارک اثبات مالکیت هستند. این مدارک نشان می‌دهند که شما یکی از مالکین قانونی هستید و هیچ شخصی نمی‌تواند بدون اجازه‌ی شما مال را منتقل کند.

۴. اسناد پرداخت مالیات و عوارض

اگر مالیات، عوارض شهرداری، قبوض آب و برق یا هزینه‌های مربوط به مال همواره توسط شما پرداخت شده باشد، این مدارک می‌تواند به عنوان قرائن مالکیت مورد استناد قرار گیرد، خصوصاً در مواردی که سند رسمی در دسترس نیست یا انتقال به‌طور کامل انجام نشده است.

۵. شهادت شهود

در صورت نبود سند رسمی، شهادت شهود نیز می‌تواند به اثبات مالکیت کمک کند. به‌خصوص اگر شهود بتوانند با جزییات توضیح دهند که شما سال‌ها مالک و در تصرف مال بوده‌اید یا معامله را شخصاً انجام داده‌اید.

📌 البته شهادت به تنهایی کافی نیست، اما می‌تواند در کنار سایر مدارک نقش مهمی در اثبات مالکیت ایفا کند.

⚖️ نکته مهم: اثبات تصرف به‌جای مالکیت کافی نیست

بسیاری از افراد تصور می‌کنند اگر مال در تصرف آن‌ها بوده، پس مالک آن هستند. در حالی‌که صرف تصرف دلیل قطعی مالکیت نیست. دادگاه فقط زمانی تصرف را نشانه‌ی مالکیت می‌داند که همراه با دلایل و مدارک قانونی باشد.

💡 نکات طلایی برای موفقیت در اثبات مالکیت

1. هرگز بدون سند معامله نکنید: مهم‌ترین و مطمئن‌ترین راه اثبات مالکیت، داشتن سند رسمی است.
2. قول‌نامه را دقیق تنظیم کنید: اگر معامله با قولنامه انجام شده، مطمئن شوید همه اطلاعات به‌درستی درج شده باشد.
3. مدارک پرداخت‌ها را نگه دارید: رسیدهای بانکی، فیش‌های واریز و سایر پرداخت‌ها می‌توانند به عنوان ادله مالکیت استفاده شوند.
4. در معاملات ارثی مدارک وراثت را بلافاصله پیگیری کنید: گواهی انحصار وراثت یکی از اسناد کلیدی در این نوع پرونده‌هاست

مجازات فروش مال غیر

این جرم طبق ماده ۱ قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر (مصوب ۱۳۰۸) در حکم کلاهبرداری شناخته می‌شود.

به‌موجب این ماده، هرکس مالی را که متعلق به او نیست با علم به غیر بودن مال و بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند، کلاهبردار محسوب شده و مطابق با قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مجازات می‌شود.

مجازات اصلی فروش مال غیر

بر اساس ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشاء و کلاهبرداری، مجازات فروش مال غیر به شرح زیر است:

1. حبس از ۱ تا ۷ سال: بسته به میزان مال، شرایط جرم و سابقه کیفری متهم، قاضی می‌تواند حبس را در این بازه تعیین کند.
2. پرداخت جزای نقدی معادل مالی که دریافت کرده است: اگر متهم مالی از خریدار گرفته باشد، باید معادل آن را به‌عنوان جزای نقدی به دولت پرداخت کند.
3. رد مال به صاحب اصلی: مجرم موظف است عین مال یا معادل ارزش آن را به مالک اصلی برگرداند.

👨‍⚖️ مجازات‌های تکمیلی و تبعی

در برخی شرایط، مجازات‌های تکمیلی نیز اعمال می‌شود:

• اگر مرتکب کارمند دولت باشد، علاوه بر مجازات‌های فوق، به انفصال از خدمات دولتی نیز محکوم خواهد شد.
• در صورت مشارکت اشخاصی مانند وکیل، سردفتر یا مشاور املاک که از غیر بودن مال اطلاع داشته‌اند، آن‌ها نیز به عنوان شریک جرم مجازات خواهند شد.

⚖️ مجازات بر اساس ارزش مال (طبق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری)

بر اساس ماده ۱۱ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب ۱۳۹۹)، مجازات فروش مال غیر به ارزش مال بستگی دارد:

• اگر ارزش مال یک میلیارد ریال (۱۰۰ میلیون تومان) یا کمتر باشد:
  🔹 حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و نیم
  🔹 پرداخت جزای نقدی معادل مال
  🔹 رد مال به صاحب اصلی
• اگر ارزش مال بیش از یک میلیارد ریال باشد:
  🔹 حبس از ۱ تا ۷ سال
  🔹 پرداخت جزای نقدی معادل مال
  🔹 رد مال به صاحب اصلی

مرور زمان فروش مال غیر

مرور زمان به دو بخش تقسیم می‌شود:

۱. مرور زمان تعقیب

مطابق بند «پ» ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی، مهلت تعقیب جرم فروش مال غیر ۷ سال از زمان وقوع جرم است. اگر در این مدت شکایتی مطرح نشود، تعقیب کیفری ممکن نیست و پرونده با قرار موقوفی تعقیب مختومه می‌شود.

۲. مرور زمان اجرای حکم

مطابق بند «پ» ماده ۱۰۷ قانون مجازات اسلامی، مهلت اجرای حکم کیفری ۱۰ سال پس از صدور حکم قطعی است. اگر در این مدت حکم اجرا نشود، مجازات از محکوم‌علیه سلب می‌شود.

قابل گذشت بودن یا نبودن جرم انتقال مال غیر

مطابق ماده 11 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، در صورتی که ارزش مال موضوع جرم، کمتر از یک میلیارد ريال باشد، قابل گذشت بوده و پیگیری و تعقیب مرتکب جرم، مستلزم شکایت شاکی می باشد و در فرض شکایت، با اعلام گذشت شاکی، تعقیب مرتکب، متوقف می گردد.

چنانچه ارزش مال موضوع انتقال مال غیر، بیش از یک میلیارد ريال باشد، در این صورت، غیرقابل گذشت محسوب و از جرائم عمومی تلقی شده و نه تنها پیگیری آن صرفاً نیاز به شکایت شاکی ندارد بلکه حتی در صورت گذشت شاکی، مرتکب، مجازات خواهد شد و تنها اثر این گذشت، در جنبه خصوصی جرم و کاهش مجازات جنبه عمومی، نمود پیدا می کند.

مرجع صالح به رسیدگی به جرم فروش مال غیر

اصولاً دادسرای عمومی و انقلاب مرجع صالح برای رسیدگی به این اتهام می باشد.

از آنجا که دادسرای محل وقوع جرم، اصولاً، صالح به رسیدگی است بنابراین شاکی باید به دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم جهت طرح شکایت مراجعه نماید. باید دقت داشت، محل وقوع مال، تأثیری در تعیین مرجع صالح به رسیدگی ندارد و صرفاً محل وقوع جرم، مبنای تعیین صلاحیت می باشد.

از این رو، چنانچه مال در حوزه تهران باشد اما فروش مال غیر که به موجب مبایعه نامه به عمل آمده است در حوزه بندرعباس واقع شود، دادسرای عمومی و انقلاب بندرعباس صالح جهت رسیدگی خواهد بود.

نمونه شکوائیه فروش مال غیر

شاکی: مشخصات شخص بزه دیده

مشتکی عنه: مشخصات متهم

اتهام: فروش مال غیر

دلایل و مستندات: 1- تصویر مبایعه نامه     2- اسناد واریز وجه      3- شهادت شهود      4- استعلام ثبتی

تاریخ و نشانی محل وقوع جرم: محل و تاریخ تنظیم مبایعه نامه

دادستان محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان ——-

با سلام

احتراماً با تقدیم شکایت حاضر مستحضر می دارد که؛

اینجانب مطابق با مبایعه نامه عادی شماره —– مورخ —- مبادرت به ابتیاع تمامیت ششدانگ یک قطعه زمین واقع در ——- به متراژ —- به پلاک ثبتی —- فرعی از — اصلی از مشتکی عنه نمودم و مبلغ ——- ريال از ثمن معامله نیز پرداخت گردید و مقرر شد مبلغ —— ريال از ثمن نیز پس از حضور در دفترخانه و تنظیم سند رسمی به نام اینجانب به مشتکی عنه پرداخت گردد.

در تاریخ مقرر با مراجعه به دفترخانه و عدم حضور مشتکی عنه جهت تنظیم سند، متوجه گردیدم مشارالیه ملک موصوف را قبلاً به شخص دیگری واگذار نموده و مالکیت ملک در زمان تنظیم قرارداد متعلق ایشان نبوده و مشتکی عنه ملک غیر را به بنده واگذار نموده است.

علیهذا با عنایت به مراتب معروضه، تقاضای تعقیب و مجازات کیفری مشتکی عنه از آن مقام محترم قضایی را استدعا دارم.

📞 توصیه بنیاد حقوقی سخن آرا

در بسیاری از پرونده‌های فروش مال غیر، مشکل اصلی نه در اثبات جرم، بلکه در اثبات مالکیت شاکی است. اگر مدارک کافی نداشته باشید، پرونده‌تان ممکن است رد شود یا روند آن به تأخیر بیفتد. بنابراین توصیه می‌کنیم قبل از هر اقدام قانونی، حتماً با یک وکیل متخصص کیفری مشورت کنید تا مدارک شما بررسی و مسیر شکایت به‌درستی طراحی شود.

📞 برای مشاوره تخصصی و بررسی مدارک خود با وکلای ما در تماس باشید:
☎️ 021-79832 – بنیاد حقوقی سخن آرا