نحوه شکایت از پزشک (مرحله به مرحله)+قوانین قصور پزشکی🧑🏻‍⚕️⚖️

در چه مواردی می توان از پزشک معالج شکایت نمود و شکایت مطروحه منتهی به نتیجه به نفع بیمار آسیب دیده یا بازماندگان وی گردد ؟پزشکان یکی از مهم‌ترین نقش‌ها را در حفظ سلامت جامعه بر عهده دارند و مردم با اعتماد کامل درمان خود را به آن‌ها می‌سپارند. با این حال، گاهی اوقات به‌دلیل بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم مهارت یا رعایت نکردن اصول علمی و قانونی، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بیمار وارد می‌شود.

آیا قوانین و مقررات موجود ، ضمانت اجرایی برای قصور یا تقصیر پزشک پیش بینی نموده است ؟

 قصور در لغت به معنای اهمال و کوتاهی کردن می باشد و در اصطلاح حقوق به این معناست که شخص سهواً وظایف خود را انجام ندهد . قصور پزشکی بدین معناست که پزشک به صورت ناخواسته و از روی بی احتیاطی و بی مبالاتی و حتی عدم مهارت کافی در روش های درمانی موجب اعمال خلاف وظایف خود گردد که در این صورت پزشک صرفاً ضامن دیه است و مجازات دیگری ندارد .

تقصیر پزشکی به چه معناست؟

 بر اساس ماده 495 از قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 :

« هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می دهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد ، ضامن دیه است مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا این که قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود . . . » و بر اساس تبصره یک از همان ماده : «در صورت عدم قصور یا تقصیر پزشک در علم و عمل برای وی ضمان وجود ندارد هرچند برائت اخذ نکرده باشد»

تقصیر در لغت به معنای خطا می باشد و در اصطلاح حقوقی بدین معناست که شخص عمداً وظایف خود را به درستی انجام ندهد . بنابراین در تقصیر پزشکی ، پزشک به صورت کاملا آگاهانه مرتکب اعمال خلاف وظایف خود می گردد و به همین علت علاوه بر محکومیت به دیه ، مجازات کیفری نیز برای وی متصور است .

به عنوان مثال پزشک عمومی که مجوز قانونی لازم جهت انجام عمل زیبایی بینی را ندارد ولیکن اقدام به جراحی می نماید و موجب صدمه به بیمار می گردد ، چون اقدام به جراحی ای کرده که مجوزهای لازم آن را نداشته و در حقیقت صلاحیت جراحی بینی را نداشته مرتکب تقصیر پزشکی شده و علاوه بر دیه ممکن است به مجازات های دیگری من جمله منع موقت یا حتی دائم از طبابت محکوم گردد .

به زبان ساده، قصور پزشکی یعنی هرگونه کوتاهی یا اشتباه ناشی از بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، نداشتن مهارت یا رعایت نکردن مقررات که منجر به آسیب بیمار شود.

مهم‌ترین مصادیق قصور پزشکی:

• جا گذاشتن ابزار جراحی در بدن بیمار
• تجویز داروی اشتباه که منجر به آسیب می‌شود
• انجام عمل جراحی بدون رضایت آگاهانه بیمار
• بی‌توجهی به وضعیت جسمی بیمار و عوارض احتمالی
• انجام جراحی توسط پزشک فاقد تخصص لازم

برای شکایت از پزشک کجا برم؟

شکایت از پزشک در ایران از طریق دو مسیر اصلی انجام می‌شود و شما می‌توانید هم‌زمان از هر دو استفاده کنید:

۱. سازمان نظام پزشکی

اولین و سریع‌ترین مرجع برای رسیدگی به تخلفات حرفه‌ای پزشکان، سازمان نظام پزشکی است. این سازمان می‌تواند پزشک را توبیخ، جریمه نقدی یا از اشتغال محروم کند.

📍 مراحل:

• مراجعه حضوری یا ثبت شکایت آنلاین در سایت سازمان نظام پزشکی
• ارائه مدارک و مستندات
• بررسی پرونده در هیأت بدوی و تجدیدنظر

۲. دادسرای ویژه جرایم پزشکی

اگر قصور منجر به صدمه جدی، نقص عضو یا فوت شده باشد، باید شکایت را در دادسرای ویژه جرایم پزشکی و دارویی مطرح کنید. پس از بررسی پرونده، موضوع برای اظهار نظر به پزشکی قانونی و کمیسیون‌های تخصصی ارجاع می‌شود.

📍 مسیر:

• با مراجعه به دفتر خدمات قضائی و تنظیم شکوائیه علیه پزشک یا بیمارستان و یا هر دو و ارسال آن در تهران به دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه 26 تهران ( جرائم پزشکی ) و در شهرستان ها به دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان می توان شکایت را پیگیری نمود .
• ارجاع پرونده به دادسرا
• بررسی توسط کارشناسان و صدور کیفرخواست
• رسیدگی نهایی در دادگاه کیفری

دادیار یا بازپرس مربوطه با ارجاع امر به کمیسیون پزشکی ، سحت و سقم ماجرا را بررسی خواهد کرد . نظریه کمیسیون پزشکی که متشکل از سه نفر می باشد ، قابل اعتراض در هیات پنج نفره و پس از آن قابل اعتراض در هیات هفت خواهد بود .

توجه داشته باشید که تنظیم شکایت در موارد قصور و تقصیر پزشکی، تخصصی بوده و بهتراست که از وکیل مجرب دادگستری برای این امر ، استفاده کرد. بنیاد حقوقی سخن آرا در همکاری با وکلای متخصص در امور پزشکی آماده کمک به شما در حل پرونده های قصور پزشکی و معرفی وکیل قصور پزشکی می باشد.هرچند تا یکسال پس از اطلاع از وقوع جرم موضوع قابل طرح و پیگیری در سازمان نظام پزشکی هست ولی برای دریافت خسارت و دیه و مجازات های تکمیلی حتما باید به دادسرای عمومی و انقلاب مراجعه نمود .

مدارک لازم جهت شکایت از پزشک

برای اینکه شکایت شما به کمک وکیل کیفری نتیجه‌ بخش باشد، حتماً مدارک زیر را آماده کنید:

• 📄 پرونده کامل پزشکی بیمار (شامل سوابق، نسخه‌ها و گزارش عمل)
• 📄 نتیجه آزمایش‌ها و عکس‌های پزشکی قبل و بعد از درمان
• 📄 گزارش بیمارستان یا کلینیک
• 📄 شهادت شهود (در صورت حضور در زمان وقوع حادثه)
• 📄 نظریه پزشکی قانونی (در صورت تشکیل پرونده کیفری)
• 📄 قرارداد یا فرم رضایت‌نامه (در صورت انجام جراحی زیبایی یا درمان خاص)

📌 نکته: نظریه پزشکی قانونی یکی از مهم‌ترین مدارک در پرونده‌های قصور پزشکی است و قاضی معمولاً بدون آن رأی صادر نمی‌کند.

قصور پزشکی در پزشکی قانونی

پزشکی قانونی یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین نهادهایی است که در پرونده‌های مربوط به قصور پزشکی نقش تعیین‌کننده دارد. در واقع، در اکثر پرونده‌های شکایت از پزشک، نظر نهایی پزشکی قانونی یکی از اصلی‌ترین مستندات قاضی برای صدور رأی محسوب می‌شود.

وظیفه‌ی پزشکی قانونی فقط بررسی آسیب نیست، بلکه تشخیص وجود یا عدم وجود قصور، میزان تقصیر پزشک، ارتباط میان عملکرد پزشک و آسیب واردشده، و تعیین میزان دیه یا خسارت نیز بر عهده این نهاد است.

نقش پزشکی قانونی در اثبات قصور پزشکی

وقتی شکایتی علیه پزشک ثبت می‌شود، دادسرا یا دادگاه معمولاً پرونده را به پزشکی قانونی ارجاع می‌دهد تا کارشناسان متخصص در رشته‌های مرتبط موارد زیر را بررسی کنند:

1. بررسی سوابق و مدارک پزشکی بیمار: شامل پرونده بیمار، نسخه‌ها، گزارش عمل، رضایت‌نامه و…
2. تشخیص نوع آسیب: بررسی اینکه آسیب وارد شده ناشی از قصور بوده یا از عوارض طبیعی درمان.
3. رابطه سببیت: بررسی اینکه آیا عمل یا ترک فعل پزشک مستقیماً باعث آسیب یا فوت بیمار شده است یا خیر.
4. درجه تقصیر پزشک: مشخص کردن میزان کوتاهی پزشک (بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی یا عدم مهارت).
5. تعیین دیه یا خسارت: بر اساس نوع آسیب و شدت آن، مبلغ دیه توسط کارشناسان تعیین و به دادگاه اعلام می‌شود.

📌 نکته مهم: بدون نظریه رسمی پزشکی قانونی، اثبات قصور پزشکی در دادگاه بسیار دشوار است. حتی اگر شواهد و مدارک زیادی داشته باشید، قاضی معمولاً بدون نظر کارشناسی نمی‌تواند رأی صادر کند.

کمیسیون‌های تخصصی پزشکی قانونی

پرونده‌های پیچیده معمولاً به کمیسیون‌های تخصصی ارجاع داده می‌شوند. این کمیسیون‌ها متشکل از چند پزشک متخصص در حوزه‌های مختلف هستند که پس از بررسی دقیق پرونده، یک گزارش جامع تهیه می‌کنند.

📊 کمیسیون ممکن است نتیجه بررسی را به یکی از شکل‌های زیر اعلام کند:

• قصور محرز است: پزشک مقصر شناخته شده و باید دیه یا خسارت پرداخت کند.
• قصور جزئی است: پزشک بخشی از مسئولیت را دارد و ممکن است دیه کاهش یابد.
• قصور وجود ندارد: آسیب جزو عوارض طبیعی درمان بوده یا ارتباطی با عمل پزشک نداشته است.

اهمیت نظریه پزشکی قانونی در رأی نهایی دادگاه

گزارش پزشکی قانونی در اکثر پرونده‌ها نقش اصلی را در تعیین تکلیف نهایی دارد. قاضی معمولاً بر اساس همین نظریه درباره موارد زیر تصمیم می‌گیرد:

• صدور یا رد کیفرخواست علیه پزشک
• میزان مجازات یا دیه
• تعیین درجه مسئولیت پزشک در آسیب
• اثبات رابطه مستقیم بین قصور و نتیجه حادثه

📌 اگر نظریه پزشکی قانونی نشان دهد که پزشک قصور نکرده یا آسیب ناشی از عوامل غیرقابل پیش‌بینی بوده، شکایت ممکن است رد شود. برعکس، اگر تقصیر محرز شود، قاضی حکم محکومیت صادر خواهد کرد.

مدت زمان شکایت از پزشک

در قانون، شکایت از پزشک مانند سایر جرایم مشمول مرور زمان کیفری و حقوقی می‌شود. به‌طور کلی:

• برای شکایت کیفری (مثلاً در صورت مرگ یا آسیب شدید): تا ۵ سال پس از وقوع حادثه می‌توانید شکایت کنید.
• برای شکایت حقوقی (دریافت خسارت): معمولاً تا ۲ سال پس از آگاهی از خسارت فرصت دارید.

📌 بهتر است هرچه سریع‌تر اقدام کنید تا مدارک و مستندات از بین نرود و شهادت شهود معتبر باشد.

نمونه‌هایی از قصور پزشکی

🔹 انجام جراحی زیبایی توسط پزشک عمومی بدون تخصص
🔹 تزریق اشتباه دارو یا بی‌توجهی به حساسیت دارویی بیمار
🔹 تشخیص نادرست بیماری و شروع درمان اشتباه
🔹 تأخیر در عمل جراحی حیاتی
🔹 خارج نکردن جسم خارجی از بدن بیمار پس از جراحی

📌 توجه: همه‌ی خطاهای پزشکی الزاماً جرم نیستند؛ اگر پزشک همه‌ی اقدامات لازم را انجام دهد ولی نتیجه نامطلوب حاصل شود، ممکن است «خطای پزشکی» باشد نه «قصور»

شکایت از پزشک زیبایی

قصور در حوزه زیبایی یکی از شایع‌ترین موارد شکایت است. در این نوع پرونده‌ها، پزشکان گاهی بدون تخصص لازم یا بدون اطلاع‌رسانی صحیح اقدام به جراحی یا تزریق می‌کنند که منجر به آسیب می‌شود.

📍 نمونه‌های رایج قصور در پزشکی زیبایی:

• سوختگی پوست در لیزر به دلیل تنظیم نادرست دستگاه
• عدم تقارن در جراحی بینی یا صورت
• تزریق ژل و فیلر در محل اشتباه و ایجاد عفونت
• عدم گرفتن رضایت آگاهانه پیش از عمل

📌 در این موارد، علاوه بر شکایت در نظام پزشکی، می‌توانید از طریق دادسرای جرایم پزشکی درخواست دیه و خسارت کنید.

جدول دیه در قصور پزشکی (سال ۱۴۰۴ – به‌روزرسانی تقریبی)

📌 مبالغ بالا ممکن است سال‌به‌سال با اعلام قوه قضائیه تغییر کند. قاضی بر اساس نظریه پزشکی قانونی میزان دقیق دیه را تعیین می‌کند.

هزینه شکایت در نظام پزشکی

شکایت در سازمان نظام پزشکی معمولاً رایگان یا با هزینه‌ای جزئی (بین ۵۰ تا ۱۵۰ هزار تومان) انجام می‌شود.
اما اگر پرونده وارد مراحل قضایی شود، ممکن است هزینه‌های زیر را داشته باشد:

• هزینه ثبت شکواییه در دفاتر خدمات قضایی
• هزینه کارشناسی پزشکی قانونی
• حق‌الزحمه وکیل (اختیاری اما توصیه‌شده)

📌 اگر خسارت مالی سنگین وارد شده باشد، بهتر است حتماً از وکیل متخصص در پرونده‌های قصور پزشکی استفاده کنید.

نکات مهم پیش از شکایت از پزشک

• بدون مشورت با وکیل یا کارشناس حقوقی اقدام نکنید، زیرا ممکن است شکایت شما ناقص باشد.
• همه‌ی مدارک و مستندات را از بیمارستان یا کلینیک دریافت و نگهداری کنید.
• در صورت فوت بیمار، وراث قانونی (همسر، فرزندان یا والدین) می‌توانند شکایت را پیگیری کنند.
• از طرح شکایت بی‌اساس خودداری کنید؛ زیرا اگر قصور پزشک ثابت نشود، ممکن است شما مسئول پرداخت هزینه‌ها شوید.

قصور پزشکی یکی از مهم‌ترین تخلفات در حوزه درمان است که قانون با حساسیت زیادی با آن برخورد می‌کند. هرگونه بی‌احتیاطی یا کوتاهی که منجر به آسیب جسمی یا روحی بیمار شود، می‌تواند با مجازات‌های سنگینی از جمله پرداخت دیه، حبس تعزیری و محرومیت از طبابت همراه باشد.

امیدواریم با مطالعه مطلب فوق ، سهم کوچکی در احقاق حق و عدالت داشته باشیم .