چنانچه در دعوایی، رأیی صادر شود که به موجب آن شخصی که طرف دعوا نبوده دچار ضرر و زیان گردد، آن شخص ثالث نامیده شده و می تواند نسبت به رأی صادره اعتراض نماید.
اعتراض شخص ثالث ماهوی:
این اعتراض که در عرف وکلا به اعتراض اصلی نیز معروف است، مواد 417 تا 425 قانون آئین دادرسی مدنی را به خود اختصاص داده است.
تعریف اعتراض شخص ثالث ماهوی:
اعتراض ثالث از طرق فوق العاده شکایت از آرایی محسوب می شود که قانونگذار به شخص ثالثی که به عنوان اصحاب دعوا در دادرسی منتهی به رأی دادگاه دخالتی نداشته، اعطاء نموده تا بدان وسیله رسیدگی مجدد از رأیی را درخواست نماید که جزئاً یا کلاً به ضرر وی صادر شده است.
اقسام اعتراض شخص ثالث:
اعتراض ثالث به دو دسته تقسیم می شود: اعتراض ثالث اصلی و اعتراض ثالث طاری. مقصود از اعتراض ثالث اصلی، اعتراضی است که ابتدائاً از سوی ثالث بعمل می آید. منظور از اعتراض ثالث طاری، اعتراضی است که در حین رسیدگی به دعوا، از سوی یکی از اصحاب دعوا نسبت به رأیی صورت می گیرد که آن رأی، سابقاً صادر شده است.
شرایط پذیرش اعتراض شخص ثالث:
این شرایط به دو دسته تقسیم می شود؛
الف) شرایط عمومی: شرایط عمومی اعتراض ثالث، همان شرایط اقامه دعوا یعنی اهلیت، نفع و سمت می باشد.
ب) شرایط اختصاصی: شرایط اختصاصی پذیرش اعتراض ثالث عبارتند از: لزوم ثالث بودن معترض، در جریان نبودن دادرسی منتهی به رأی، اثبات حق و بقای آن و نهایتاً ورود خلل به حقوق ثالث.
مرجع صالح جهت رسیدگی به اعتراض ثالث اصلی، همان دادگاه صادرکننده رأی (بدوی یا تجدیدنظر) می باشد اما مرجع رسیدگی به اعتراض ثالث طاری، دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی است مگر آنکه درجه مرجع صادرکننده رأی مورد اعتراض، بالاتر از دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی باشد که در این حالت، مرجع رسیدگی، دادگاه عالی (بالاتر) خواهد بود.
نحوه توقف اجرای حکم در اعتراض ثالث ماهوی:
این نوع اعتراض مانع اجرای حکم نمی باشد بلکه تنها در فرضی که جبران ضرر و زیان ناشی از اجرای حکم ممکن نباشد، دادگاه رسیدگی کننده به اعتراض، به درخواست معترض پس از اخذ تأمین مناسب قرار تأخیر اجرای حکم را صادر می نماید. این قرار می بایست دارای مدت باشد و دادگاه رسیدگی کننده می بایست مدت آن را در قرار صادره مشخص نماید.
اعتراض ثالث اجرایی:
این اعتراض موضوع مواد 146 و 147 قانون اجرای احکام مدنی است که به موجب آن قانونگذار به شخص ثالث، حق اعتراض اعطاء نموده است.
تعریف اعتراض ثالث اجرایی:
منظور از اعتراض ثالث اجرایی، آن است که شخص ثالث خود را صاحب حق و ذینفع در دعوایی می داند که بدون حضور او مورد رسیدگی قرار گرفته و حکم صادر و قطعی شده و به مرحله اجرا رسیده است و در حال حاضر ثالث از آن مطلع می شود.
تفاوت اعتراض ثالث اجرایی و اعتراض شخص ثالث ماهوی:
در اعتراض ثالث ماهوی، شخص ثالث از مفاد رأی دادگاه متضرر می شود و اعتراض او ناظر به خود رأی می باشد درحالیکه در اعتراض ثالث اجرایی، از مفاد رأی به ثالث ضرر و خللی وارد نمی شود بلکه از نحوه اجرای رأی به حقوق ثالث ضرر وارد می شود.
نحوه رسیدگی به اعتراض ثالث اجرایی:
مطابق قانون این اعتراض نیازی به تقدیم دادخواست ندارد اما رویه قضایی بدون تقدیم دادخواست، این اعتراض را نمی پذیرد. در عین حال، اعتراض ثالث اجرایی، بدون رعایت تشریفات دادرسی بعمل می آید.
از آنجا که اجرای رأی، با دادگاه بدوی می باشد و ثالث نیز به نحوه اجرای رأی معترض است، بنابراین مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض ثالث اجرایی، دادگاه نخستین (دادگاهی که رأی را اجرا می کند) می باشد.
نحوه توقف اجرای حکم در اعتراض ثالث اجرایی:
در این نوع اعتراض نیز، صرف تقدیم اعتراض، مانع اجرای حکم نمی باشد بلکه در صورتی که دلایل شکایت قوی باشد، در این حالت دادگاه بنا به درخواست ثالث قرار توقیف عملیات اجرایی را تا تعیین تکلیف نهایی شکایت صادر می کند. بنابراین در این نوع اعتراض به عکس اعتراض ثالث ماهوی، دادگاه مدتی را برای قرار توقیف عملیات اجرایی تعیین نمی کند.
ادله ثالث:
در دعوی اعتراض ثالث اجرایی، چنانچه مستند ثالث، سند رسمی یا رأی دادگاه باشد، در این صورت، نیازی به رسیدگی نبوده و دادگاه بر مبنای آن سند رسمی و یا حکم دادگاه، اقدام به رفع ضرر از ثالث می نماید اما در فرضی که مستند ثالث، سند رسمی یا رأی دادگاه نباشد، در این حالت، دادگاه در خصوص ادعای ثالث وارد رسیدگی می شود و ادله ثالث را بررسی می کند و نهایتاً اقدام به صدور رأی می نماید.
قابل اعتراض بودن یا نبودن رأی دادگاه:
چون قانونگذار در این رابطه، سکوت اختیار نموده است لذا سابقاً در خصوص قابل اعتراض بودن یا نبودن رأیی که در نتیجه اعتراض ثالث صادر می شد اختلاف نظر وجود داشت اما پس از صدور رأی وحدت رویه، در حال حاضر باید گفت رأیی که در نتیجه اعتراض ثالث صادر می شود قابل اعتراض می باشد.
نمونه دادخواست اعتراض ثالث اجرایی:
خواهان: (مشخصات شخص ثالث)
خوانده: (خواهان و خوانده دعوی اصلی)
خواسته: اعتراض ثالث اجرایی نسبت به اجرائیه شماره —— مورخ —- صادره از شعبه —– موضوع پرونده کلاسه ————-مقوم به —- ريال و تقاضای صدور قرار توقیف عملیات اجرایی
دلایل: 1- سند مالکیت 2- استعلام از اداره ثبت اسناد و املاک 3- دستور اجرای احکام به شماره —- مورخ —– مبنی بر قطعیت مزایده 4- صورتجلسه تحویل ملک 5- محتویات پرونده کلاسه —-
ریاست محترم شعبه —- دادگاه عمومی حقوقی شهرستان —-
با سلام
احتراماً به استحضار می رساند؛ اینجانب —— مطابق آگهی مزایده صادره از شعبه —- اجرای احکام مدنی شهرستان —- در خصوص اجرای دادنامه شماره —– مورخ —- صادره از شعبه —- موضوع پرونده کلاسه —— مبنی بر صدور دستور فروش ملک مشاع، یک دستگاه آپارتمان مسکونی به پلاک ثبتی — فرعی از — را طی مزایده خریداری و مطابق دستور اجرای احکام مبنی بر قطعیت مزایده در تاریخ —– سند رسمی بنام اینجانب تنظیم و در نهایت در تاریخ —– آپارتمان موصوف توسط خوانده ردیف اول که در ملک متصرف بودند، مطابق با صورتجلسه تحویل پیوست، به اینجانب تحویل گردید.
متأسفانه قبل از فروش ملک و برگزاری مزایده خواندگان ردیف اول و دوم مبادرت به طرح دعوی مطالبه اجرت المثل ایام تصرف و خلع ید مشاعی نسبت به یکدیگر نموده و مطابق با دادنامه شماره ——- مورخ —- صادره از شعبه —- محکوم به پرداخت وجه و خلع ید از ملک موصوف می گردند و این دادنامه عیناً در شعبه —- تجدیدنظر تأیید و قطعی می گردد. لیکن با توجه به اینکه در زمان اجرای حکم خواندگان هیچگونه مالکیت و تصرفی در ملک نداشته اجرای آن عقیم مانده و اجرای آن موجبات تضییع حقوق اینجانب را فراهم می آورد. علیهذا با عنایت به مراتب معروضه تقاضای رسیدگی قانونی و صدور تصمیم شایسته مطابق با خواسته اعلامی را استدعا دارم.
